Lazer nurlanishi ta’sirida (plla) polimeri kristalliligini pasayishi. A. X. Ramazanov¹, I. Sh. Voxobjonov²

Lazer nurlanishi ta’sirida (PLLA) polimeri kristalliligini pasayishi.
A.X.Ramazanov¹, I.Sh.Voxobjonov²
1. Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston milliy universiteti dotsenti.
2.Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston milliy universiteti magistranti.

Hozirgi vaqtda dori-darmonlarga bo’lgan talab juda muhim ahamiyatga ega. Dori-darmonlarni ishlab chiqarishda poly (L-lactic acid) (PLLA) kabi biologik parchalanadigan polimerlar muhim o’rin egallaydi. Biologik parchalanadigan polimer, qobiq bilan qoplangan dorilarning tabletkadan chiqish tezligi polimer qobiq parchalanish tezligi bilan bog’liq. Polimerlarning parchalanishi kutilmagan induksiya davrini hosil qiladi, shu vaqt ichida cheklangan miqdordagi qobiqdagi dori chiqariladi. Yarim kristalli polimer sifatida PLLA degradatsiyasi va preparatning ajralishi uning kristalligiga ta’sir qiladi. PLLA kristalliligi o’zgartirish vaqt o’tishi bilan dori-darmonlarni chiqarilishini ta'minlaydi va polimer parchalanishining induksiya davrini qisqartirish va dori chiqarilishining potentsial yechimini beradi. Lazer nurlanishi PLLA kristalligini pasaytirishi isbotlangan. Induksiyasi davri lazer yordamida ishlov berish bilan qisqaradi. Lazer bilan ishlov berilgan PLLA, pastki sirt kristalligi bilan boshlang’ich degradatsiyaning yuqori darajasiga ega ekanligi, keyingi degradatsiya esa o’zgarmaganligi ko’rsatilgan. Dastlabki degradatsiyani tezlashtirishi sababli dori chiqarilishining induktsiya davri qisqaradi, shu bilan birga preparatni chiqarish darajasi o’zgartirilmagan holda saqlanadi.

Kristallik WAXD orqali tekshiriladi va yuqori radikal harakatga ega plyonkalar natijalari 1-rasmda keltirilgan. Cho’qqilar pastroq kristallanishni ko’rsatadigan yuqori oqimlar bilan ishlangan plyonkalar uchun unchalik muhim emas. Shunga o’xshash natijalar past radikal harakatga ega bo’lgan plyonkalar uchun olinadi, shu bilan birga tavlanishga sabab bo’lgan yuqori kristallik tufayli eng muhim cho’qqilar kuzatiladi. Kristallik mos yozuvlar (Aleksandr, 1969) asosida 2-rasmda keltirilgan natijalar bilan hisoblanadi. 2-rasmda tavlanish natijasida yuqori kristallik paydo bo’lishi ko’rsatilgan va radikal harakatchanlik shu tarzda kamayishi mumkin.

1-rasm: Lazerli ishlov berishdan oldin va keyin yuqori radikal harakatga ega kristalli PLLA plyonkalarining WAXD profillari.
Shuningdek, 2-rasmda ma'lum bir oqimda kristallik pasayib ketishi ko’rsatilgan bo’lib, bu polimerlarning erishi bilan bog’liq bo’lgan issiqlik jarayonini nazarda tutadi. Tavlanish tufayli ning oshishi kristallanish pasayishiga ta’sir qilmaydi. Buning sababi shundaki, har xil oqimlar natijasida haroratning oshishi tavlanish natijasida yuzaga keladigan farqidan kattaroqdir. Biroq, farqi har xil miqdordagi kristallanish o’zgarishini keltirib chiqaradi. Yuqori radikal harakatga ega plyonka uchun (tavlanmagan plyonka) 2.70 puls bilan ishlov berilgandan so’ng, plyonka kristalliligi 31% dan 14% gacha pasaydi, bunda kristallik umumiy 55% kamaydi. Kam radikal harakatga ega plyonka uchun (tavlangan plyonka) xuddi shu sharoitda kristallilik 48% dan 34% gacha pasaydi, bu esa umumiy 29% kamayishni tashkil qildi. Ya'ni, tavlanadigan plyonkada kamroq material eritiladi. WAXD rentgen nurlari katta miqdordagi kristallikni o’lchaganligi sababli, tavlanmagan plyonkada past eritishni osonlashtiradi va shu bilan kristalllikning pasayishi kattaroq bo’ladi.

3.4-rasm: WAXD-dan olingan PLLA plyonkalarining kristalliligi
Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Bhatla, A. and Yao, Y. L., 2009, “Effect of Laser Surface Modification on the Crystallinity of Poly(L-Lactic Acid),” J. Manuf. Sci. Eng., 131, 051004.
   
2. 
   Tsuji, H., Mizuno, A., and Ikada, Y., 2000, “Properties and Morphology of Poly(L-lactide). III. Effects of Initial Crystallinity on Long-Term inVitro Hydrolysis of High Molecular Weight Poly(L-lactide) Film in Phosphate-Buffered Solution,” J. Appl. Polym. Sci., 77, pp. 1452-1464.
   
3. 
   Di Lorenzo, M. L., 2005, “Crystallization Behavior of Poly(L-Lactic Acid),” Eur. Polym. J., 41, pp. 569-575.
   
4. 
   Tsuji, H. and Ikada, Y., 1995, “Properties and Morphology of Poly(L-Lactide). 1. Annealing Condition Effects on Properties and Morphologies of Poly(L-Lactide),” Polym., 36, pp. 2709-2716.