Lim, madaniyat va innovatsiya

Nashr: 02 (2022) 
bo‘yicha yo‘riqnoma”, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 29-martdagi 140-son 
qaroriga ilova qilingan “O‘zbekiston Respublikasi vazirliklari, davlat qo‘mitalari, idoralari, uyushmalari, 
kompaniyalarida va boshqa markaziy muassasalarida, apparatlarida ish yuritish va ijro nazoratini tashkil 
etish bo‘yicha namunaviy yo‘riqnoma” lar fikrimizning dalilidir. Ammo shunday qonun va qarorlar 
mavjudligiga qaramasdan undan foydalanish talab darajasida deb bo‘lmaydi. Vaholanki, bu kabi 
qonunlarni o‘zida mujassamlashtirgan o‘quv qo‘llanmalar bilan har bir kollej va litsey talab darajasida 
ta’minlanishi va har bir talabaning qo‘lida bo‘lishi maqsadga muvofiq. Ma’lum ma’noda mazkur 
qo‘llanmalar o‘rta maxsus o‘quv yurtlari doirasida ushbu vaifani bajarishi mumkin. Hujjat yozishda 
qo‘yiladigan asosiy talablar ham asosan kasb-hunar kolleji, litsey yoki maktablarda berilishi kerak. 
Chunki, mana shu dargohni bitirgan har bir yosh ilk bora hayot ostonasiga qadam qo‘yadi. Ana shu 
davrdan boshlab ular ish qog‘ozlari, hujjatlarga har bir qadamda duch kela boshlaydilar. 
Aytish lozimki, yaqin o‘tmishimizda barmoq bilan sanarli miqdordagi hujjatlar o‘zbek tilida 
yozilgan. Ammo bu hujjatlarning tilini sof o‘zbekcha deb aytish juda qiyin. Yaqin-yaqinlargacha “ Berildi 
ushbu spravka falonchivga shul haqdakim, haqiqatdan ham bu o‘rtoq shul joyda yashab turadi” qabilidagi 
maqolalar 20-yillarda rus tilidan andoza olish tufayli paydo bo‘lgan, ya’ni shaklan o‘zbekcha 
ma’lumotnomalar yozib kelingan. Bu matn til nuqtai nazaridan benihoya tugal lo‘nda va benuqson. 
Ammo o‘zbek tilida ayni shu tartibini saqlashining o‘ziyoq o‘zbek tilining tabiatiga mutlaqo zid. O‘zbek 
tiliga davlat tili maqomi berilgan bugungi kunda o‘zbek tilida mukammal hujjatchilikning shakllanishi 
uchun butun imkoniyatlar ochildi. Jamiyat hayoti barcha jabhalarining jadal rivoji esa boshqaruv 
madaniyatining darajasiga bevosita bog‘liq.
Hujjatlar matniga qo‘yiladigan eng muhim talablardan biri xoslikdir. Hujjatlar rasmiy 
munosabatlarni ifodalovchi va qayd etuvchi rasmiy yozma vositalar sifatida axborotni xolis aks ettirmog‘i 
lozim. Shuning uchun hujjatlar tilida so‘z va so‘z shakllarini qo‘llashda muayyan chegaralanishlar 
mavjud. Xususan, rasmiy ish uslubida kichraytirish-erkalash qo‘shimchalarini olgan so‘zlar, shevaga oid 
so‘zlar, tor doiradagi kishilargina tushunadigan so‘zlar, o‘xshatish, jonlantirish, mubolag‘a, istiora, 
tashxis kabi obrazli tafakkur ifodasi uchun xizmat qiluvchi vositalar ishlatilmaydi. Ularning ishlatilishi 
hujjatlar matnidagi ifodaning noxosligiga olib keladi. Hujjatlar matnining xolislik, aniqlik, ixchamlik, 
lo‘ndalik, mazmuniy to‘liqlikdan iborat zaruriy sifatlar hujjatchilik tilining o‘ziga xos uslubi sanaladi. 
Hujjatlarda imlo va tinish belgilari masalasiga alohida e’tibor berish kerak. Hujjatning nomini yozishda 
bizda har xillilik mavjud bo‘lib, ba’zan kichik harf bilan, ba’zan bosh harf bilan yozamiz.Hujjatning 
nomi bo‘lganligi uchun uni bosh harf bilan yozish ma’qul. Yana bir tomoni, hujjatning nomi bo‘lganligi 
uchun undan so‘ng nuqta qo‘yish shart emas.
Hujjatlarni yozishda undagi barcha qonun-qoidalarga rioya qilinsa, so‘zlar o‘z o‘rnida va me’yor 
bilan ishlatilsa, so‘zlarning ortiqcha takror qo‘llanishiga yo‘l qo‘yilmasa hujjat mukammal va tushinarli 
bo‘ladi.