Lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti b

P  P

inflyatsiya darajasi sur`ati, ya′ni

 

10

^, bu yerda P0

- joriy narx

P0

darajasi; P1

- ma`lum vaqt o`tgandan keyingi (bir yildan keyingi) narx

darajasi.

Faraz

qilaylik,

qandaydir

joriy

qiymat

M0 berilgan

bo`lib,

u

bir

yildan keyin M1 bo`lsin. U holda M1  M0 1 i .

Pulning sotib olish kuchini aniqlaymiz. Bu yerda

M 0

P

hozirgi sotib

0

olish

M1

P ^-

kelajakda

sotib

olish

kuchi.

U

holda

kuchi;

M0 1  i

1

^M1





^M0

1

. 

Bundan real foiz

stavkasi

r

P

P 1

P

1

0

0

M1



M0

P

P

1 i

quyidagiga teng: ^ ^

1

0



^^1,1, 1 1

 i.

M0

1 

^P0

320

Yoki:	 	i  		0,90,6	0,16 
				0,91
	1 
Inflyatsiya darajasi				(sur`ati)	kichik bo`lganda real foiz stavkasi

quyidagicha hisoblanishi mumkin:   i .

Umuman olganda, firmalarning talabi moddiy kapital ne`matga (uskuna, texnologik liniya) emas, balki vaqtincha bo`sh bo`lgan pul mablag`igadir. Ushbu pul mablag`ini moddiy kapitalga sarflab, ulardan foydalanish natijasida kelajakda oladigan foydaning bir qismini pul egasiga qaytarish kerak bo`ladi. Shuning uchun ham investitsiyaga talab, bu pul jamg`armasiga bo`lgan talab, foiz to`lovi esa qarzga olingan pulning narxidir.

Misol. Nominal stavka i 60%;  - real stavka;  - inflyatsiya darajasi;  90%.
1Formulaga ko`ra quyidagini yozamiz:  0,6 , yoki real foiz stavkasi 1  0,91   15,8%.
Zayomlarning qiymatini diskontirlash. Zayomlar to`lov majburiyati bo`lib, ularning mohiyati shundan iboratki, zayom beruvchi zayom oluvchiga (kreditorga) ma`lum muddat o`tishi bilan ma`lum summada pul to`laydi. Faraz qilaylik, davlat yoki biror korxonaning zayomi yaqin 10 yil ishlab chiqarishda har yilda 100 so`mdan daromad keltiradi, 10 yil o`tgandan keyin pirovard dividend 1000 so`m bo`lsin. Ushbu zayomga zayom oluvchi qancha to`lashini ko`rib chiqamiz. Buning uchun daromadlarning diskontirlangan summasini hisoblab chiqamiz.

PDV 	100				100		...	100		1000	(1).
	1	 i			1	2		10		10
						 i		1  i		1  i

Bu yerda ham zayom qiymati foiz stavkasiga bog`liq. 18.4-rasmda zayomning har xil foiz stavkalarida diskontirlangan qiymati keltirilgan.

Foiz stavkasi qancha ko`p bo`lsa, zayomning qiymati shuncha past bo`ladi. Masalan, 5 foizli stavkada zayom narxi 1386 so`mni tashkil qilsa, 15 foizda u 747 so`mga teng bo`ladi.
Zayomlar muddatsiz bo`lganda zayom olgan shaxs cheklanmagan muddatda har yili ma`lum o`zgarmas summa olib turadi.
321

PDV

daromad,
2,0

1,5
1,2

1,0
0,7

0,6
0,5

0,05 0,10 0,15 0,20
18.4-rasm. Zayom qiymatidan olinadigan diskontirlangan daromadlar yig`indisi
1000 so`mlik dividend beradigan cheksiz muddatli zayomning narxi

1000

1000

1000

quyidagiga teng: ^PDV ^





...

1  i

1  i^2

1  i^3

Bunday holda PDV quyidagicha hisoblanadi: ^PDV ^

1000

.

i

Shunday qilib, agar foiz stavkasi 5% bo`lsa, muddatsiz zayomning

qiymati

1000

20000

so`m bo`ladi. Agar

foiz

stavkasi

20% bo`lsa,

0,05

zayomning qiymati 5000 so`mga teng bo`ladi.