Linux operatsion tizimi haqida. Linuxning buyruqlar qatori orqali fayllarni boshqarish

Reja:

1. 
   LINUX operatsion tizimi haqida.
   
2. 
   LINUXning buyruqlar qatori orqali fayllarni boshqarish.
   
3. 
   LINUX operatsion tizimining fayl va kataloglarga oid buyruqlari.
   

Linux operatsion tizimidan asosan dasturchi va tizim administratorlari foydalanganligi va ularning asosan buyruq qatorlari bilan ishlashga bo`lgan hohishlari sababli ko`pchilik xolatlarda Linuxda buyruqlar (qatorlari) foydalanuvchi grafik interfeyslaridan ko`ra ko`proq o`rganiladi. Windows operatsion tizimida esa aksincha, foydalanuvchilar bir nechta click (sichqoncha tugmasini bosish) orqali buyruqlarni tizimga kiritishga odatlanishgan. Aynan bu farqlanish har ikki operatsion tizimda fayllarni boshqarish jarayonida ko`zga tashlanadi.

Linux operatsion tizimida foydalanuvchilar buyruq kodlarini kiritish uchun Terminaldan foydalanadilar.Lekin kompyuter xotirasidagi axborot hajmining ortishi, o`z navbatida fayllar sonining ortishini anglatadi. Bu esa foydalanuvchi uchun fayllarni topish va boshqarishdagi qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Bu holatda foydalanuvchilar GUI –foydalanuvchi grafik interfeysini afzal ko`radilar. Grafik interfeys fayllarni boshqarishdagi tezkorlik va qulaylikni ta`minlab, foydalanuvchining tizimda ishlash samaradorligini oshiradi. Grafik interfeys orqali fayllarni boshqarish jarayoni Windows operatsion tizimida ko`rib o`tilishini inobatga olib, biz quyida Linuxning buyruqlar qatori orqali fayllarni boshqarish imkoniyatlari bilan tanishamiz.

• 
  Terminalni ishga tushirish
  

Ubuntu launcherning qudiruv panelidan Terminalni (klaviatura orqali kiritiladi) qidirib, natijalardan terminal ustiga sichqonchaning chap tugmasini bosish orqali terminalni ishga tushiramiz.

Terminal ishga tushganidan so`ng, ekranda quyidagicha oyna hosil bo`ladi.

• 
  Fayllar ro`yxatini taqdim etish - ls buyrug`i
  

ls – asosan fayllar ro`yxatini taqdim etish uchun ishlatiladi. U turli hil ko`rinishlarda qo`llanilishi mumkin, albatta ekranda aks etadigan natijalar ham turlicha bo`ladi. ls fayllarni topish uchun eng samarali buyruqlardan biri hisoblanadi. Faqat ls buyrug`ining o`zini ishlatish orqali fayllar ro`yxati shakllantiriladi.

va quyidagicha, hech qanday qo`shimcha ma`lumotlarsiz, faqat fayllar ro`yxatini ekranga chiqaramiz

Agar fayl haqidagi qo`shimcha ma`lumotlarni ekranga chiqarish kerak bo`lsa, u holda ls –l buyrug`idan foydalaniladi.

Ekranda aks etgan natija quyidagilarni o`z ichiga oladi:

• 
  Fayl katalogi;
  
• 
  Fayl o`lchami;
  
• 
  Fayl o`zgartirilgan sana va vaqt;
  
• 
  Fayldan foydalanishga vakolatli foydalanuvchilar va h.k.
  

Yashirilgan (yoki berkitilgan - hidden) fayllarni ko`rish uchun ls –a buyrug`ini kiritish zarur. Yashirilgan fayl nomlari “.” (nuqta) belgisi bilan boshlanadi.

Buyruq kiritilganidan so`ng ekranda quyidagicha fayllar ro`yxati aks etadi

Quyidagi jadvalda ls buyrug`ining ba`zi qo`shimcha turlari keltirilgan. Foydalanuvchilar odatda fayllar ro`yxatini shakllantirishda o`zlari uchun kerakli bo`lgan ko`rinishni ushbu ro`yxatdagi buyruqlarning ixtiyoriy birini kiritish yo`li orqali hosil qiladilar.