Linzalardagi sfеrik abеratsiya. 5-labоratоriya ishi Mavzu: Linzalardagi sferik aberatsiya. Ishning maqsadi

Linzalardagi sfеrik abеratsiya.
5-labоratоriya ishi
Mavzu: Linzalardagi sferik aberatsiya.


Ishning maqsadi:

• 
  Linzaning sferik aberatsiyasini o‘rganish.
  
• 
  Sferik aberatsiyа tufauli tasvirda yuzaga kelgan nuqsonni aniqlash.
  

Kerakli asbob va jihozlar

Sferik aberrasiya uchun bir juft tayanch.............….461 61

2 diapozitivdan iborat to‘plam……….....................461 66
Lampa korpusi .......................................................450 60
Lampa 6 V / 30 W…................................................450 51
Asferik kondensor……..................................……..460 20
Transformator 6 V / 12 V....................................…521 210
Linza f = +150 mm…..............................................460 08
2 ta Diafragma.............................................................460 26
Yarim shaffof ekran..........................................…..441 53

Nazariy qism
Linzalar (raqamli) kameralar, mikroskoplar, teleskoplar, spektroskoplar va optoelektron asboblar kabi ko‘pchilik qurilmalarda qo'llaniladigan optik elementlar hisoblahadi. Linza sistemalari tuzilishidagi bunday optik xatoliklar va akslantirish xatoliklari tuzatilishi kerak. Agar nur yo‘li optik o‘qni kichik burchak ostida kesib o‘tsa, va linzadan o‘tayotgan nur uchun tushish burchagi va sindirish burchagi ham unchalik katta bo‘lmasa sferik linza nuqtani ideal nuqta sifatida tasvirlaydi. Gauss optikasi deb ataladigan bunday sharoit cheklangan holatlardagina bajariladi, amaliyotda esa aberatsiyalar(tasvir nuqsonlari) muqarrar.
Mazkur tajribada «sferik aberatsiya» o‘rganiladi. Linza akslantirishidagi boshqa xatoliklar, ya’ni «xromatik aberatsiya», “akslantirish buzilishlari” (barrel va yostiqcha) va «linza akslantirishidagi tasvir maydonining qiyshayishi» bir biri bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan P5.1.3.2 dan P5.1.3.4 gacha tajribalarda
o‘rganiladi.



1-rasm: Paraksial va abaksial nurlarning kesishuvi.

Paraksial va abaksial nurlarning kesishuvida faqat optik o‘qqa yaqin nurlargina linza fokusining nuqtasida kesishadi. Chetki nurlar optik o‘qni linza bilan fokus nuqtasi oralig‘ida kesadi. Sferik aberrasiya tasvirning linzada kuzatiladigan turli nuqsonlaridan biri hisoblanadi. Optik o‘qqa parallel tushayotgan barcha nurlar ham linzadan o‘tgandan keyin fokus masofada yig‘ilmaydi. Optik o‘qqa yaqin nurlarga nisbatan chetki nurlar uchun fokus masofa (1-rasm) Natijada optik o‘q oldidagi (atrofida) fokal tekislikda nurlar uncha katta bo‘lmagan aylana sohasini shakllantiradi.

Linzalarning aberatsiyasi turli usullar bilan kamaytirilishi mumkin, masalan linzaning oldingi va orqa sirtlarining egrilik radiuslarini munosib tanlash orqali