Linzalardagi sfеrik abеratsiya. 5-labоratоriya ishi Mavzu: Linzalardagi sferik aberatsiya. Ishning maqsadi

Tajriba qurilmasi

• 
  A
  
  2-rasm
  
  sferik kondensorli lampani optik kursida 2-rasmda tasvirlanganidek sozlang.
  

• 
  6 voltli lampa cho‘g‘langanda, lampa korpusi orqasidagi uchta rostlovchi vintlar yordamida sozlang. Lampa tolasining yorqin tasviri devorning qarama qarshi tomonida kuzatilsin (parallel yorug‘lik nurini olish uchun lampa bilan devor oralig‘i 3 m bo‘lishi kerak).
  
• 
  Lampa tolasining tasviri gorizontal bo‘lishi uchun lampa orqa qismidagi vintlar yordamida sozlang. Yorug‘lik nurining paralleligi tekshirish uchun yorug‘likni sirtga oddiygina qog‘oz varag‘i orqali tegib sozlash talab qilinadi. Agar zarur bo‘lsa, lampani, lampa korpusi orqasidagi uchta rostlovchi vintlar bilan sozlang.
  
• 
  Yarim shaffof ekranni 3-rasmda tasvirlanganidek sozlang va lampa bilan yarim shaffof ekran orasiga linzani f = +150 mm
  
• 
  Lampan
  
  3-rasm: Linzalarning sferik aberatsiyasini o‘rganish uchun
  tajriba qurilmasi.
  
  ing oldiga linzasi qavariq tomonini joylashtiring.
  

• 
  To‘rli (5mm*5mm oraliqda intervalga ega) diapozitivni asferik kondensorga mahkamlang.
  
• 
  Diafragmani lampa oldiga joylashtiring va uni to‘liq oching. Yarim shaffof ekranda to‘rning ravshan tasviri hosil bo‘lguncha, linzani (lampa tomon) siljiting.
  

Ishning bajarilish tartibi:

• 
  C
  
  4-rasm: Linzalarning sferik aberatsiyasini o‘rganish uchun tajriba qurilmasi
  
  hetki yorug‘lik nurlarini blokirovka qilish uchun markazi tuynukli diafragmmani linzaning tekis tomoniga qotiring (4-rasm)
  

• 
  Linzani siljitish orqali to‘rning ravshan tasvirini oling.
  
• 
  Linza d₁o‘rnini yozib oling.
  
• 
  Kichik tuynukli diafragmmani xalqasimon diafragma bilan almashtirib markaziy nurlarni kesing.
  
• 
  Nurning ravshan tasvirini kuzatish mumkin bo‘lguncha linzani siljiting.
  
• 
  Izoh: Chetki nurlar hosil qilgan tasvirlar kichik ravshanlikka ega.
  
• 
  Linza d₂ o‘rnini yozib oling.
  

Izoh: Muqobil, sferik abberasiyani kuzat ish uchun ekran ham siljitilishi mumkin.
Bu qurilmadagi tasvir masofasi mos ravishda f₁ va f₂, fokus masofaga teng.
Hisoblashlar va natijalar: Linzaning markazi linzaning chetiga nisbatan kattaroq fokus masofaga ega. Shuning uchun sferik linzalar sferik aberrasiyaga duchor bo‘lib, uning hisobiga nuqtaviy obyekt ekranda dog‘ bo‘lib tasvirlanadi. Linza tasvirining nuqsoni f = + 150 mm olinadi d₁-d₂ =6 cm
Qo‘shimcha ma’lumotlar: Qavariq linzalar ham botiq linzalarda ham sferik aberatsiyaga ega. Odatda, sferik aberatsiyani tuzatish uchun adaptatsiyalangan linzalar sistemasi qo‘llaniladi.