Litosferani sanoat chiqindilaridan muhofaza qilish
Download 22.27 Kb.
|
Latofat mustaqil ish 1
- Bu sahifa navigatsiya:
- 30 yil davomida
|
uning yuzasida axlat yoki xuddi shu (Ispaniyadagi ko'plab axlatxonalar) ko'milishi, shuningdek buzilish sababli tanklarda yoki konlarda oqish, infratuzilmaning yomonligi uning asosiy sabablaridan biridir.
Turli mutaxassislarning fikriga ko'ra, chiqindixonalar vaqtni talab qiladigan bomba. Yopilgandan so'ng ular atrof-muhit nazorati ostida bo'lishi kerak 30 yil davomida, yer osti suvlari va atmosfera chiqindilarini kuzatish, chunki teshikni yopish orqali parchalanish jarayonlari to'xtatilmaydi. Bunga yorqin misol Chernobil AESi yoki eng yangi bo'lgan Yaponiya zavodidan radioaktiv oqish tuproq ifloslanishi qishloq xo'jaligi, chorvachilik va baliq ovlashga ta'sir qilganligi sababli. Hatto topildi qirg'oqdan tashqarida radioaktiv chiqindilar Tokio universiteti Sanoat fanlari instituti, Kanazava universiteti va Milliy tadqiqot instituti tomonidan olib borilgan turli xil tadqiqotlarga ko'ra, Fukusimadan, xususan o'sha to'kilib ketgan tuproq tubida joylashgan.”( https://www.renovablesverdes.com/uz) Muammo “Litosferani muhofaza qilish, uning boyliklaridan oqilona foydalanish - bu ishlab chiqаrish jаrаyonlarining samaradorligini oshirish hamda insonning tabiiy yashash sharoitlarini, planetani genetik fondini saqlab qolishning asosiy omillaridan biridir. Litosferaning ustki qavati tuprоqdan tashkil topgan bo’lib, tuproq insonlarning hayotini ta’minlashda muxim rol uynaydi, chunki oziq-ovqat maxsulotlarini ishlab chiqаrishni asosiy xajmi sifatiga bog’liqdpr. Tuproq uzoq yillar davomida atmosfera, gidrosfera, o’simlik va xayvonot olamining o’zaro bir-biriga uzviy bog’liq bo’lgаn holda litosferaning ustki qavatlarining uzgarishi natijasida shakllanib kelgan. Tuproqning holatiga omillar bilan birgalikda, inson faoliyati ham ta’sir ko’rsatadi. Tabiatda doimo tuprоq qavatining suv, shamol, sel okimlari va x.k. ta’siri natijasida buzib yuborilishi jarayonlari amalga oshib kelgan. Ammo lekin, tuprоq holatining global buzilishi paydo bulishi, asosan insonlarning turli xil xarakatlariga bog’liqdir. Insonning xohishiga ko’ra tuprоqning xarakteri o’zgartiriladi, tuprоqni hosil qiluvchi faktorlar - relef, mikroiqlim uzgaradi, dengizlar, suv omborlari, kanallar barpo еtiladi, millionlab tonna grunt joydan joyga ko’chiriladi va x.k. Tuproqni muhofaza qilishning asosiy vazifasi - bu tuprоq qatlamining yaxlitligini saqlab qolish, uning maxsuldorligini saqlashdir. Buzib yuborilgan tuprоq juda sekin tiklanadi. Tuproqning 1 sm qavatini tiklash uchun yuz yillar kerak. Oxirgi yillarda butun dunyo mikyosida er resurslarini kamayib borishi kuzatilmoqda. Buning asosan ikkita sababi bor: 1. Birinchisi - tuprоqning tabiiy jarayonlar (masalan, cho’llarni ortib borishi) ta’sirida hamda xo’jalikni bilimsiz olib borish natijasida (yemirilish, tuzlanish) degradatsiya va quvvatsizlanishidir. Tabiiy jarayonlar ta’sirida denudatsiya jarayoni - ya’ni tog’ landshaftlarini buzilishi, quruqliklarni tarqalishi, tuprоq qatlamini suv va shamol bilan surilib ketishi - amalga oshiriladi. Tabiiy jаrаyonlar ta’sirida denudatsiya jаrаyoni - ya’ni tog landshaftlarini buzilishi, quruqliklarni tarqalishi, tuprоq qatlamini suv va shamol bilan surilib ketishi - amalga oshiriladi. Tuproqlardan notugri foydalanish, ularning еroziyasiga, ya’ni tuprоq qavatini buzilishiga olib keladi. Еroziyaning quyidаgi turlari mavjuddir: shamol, suv, irrigatsion, texnik еroziyasi. Tuproq bilan o’simliklar orasidagi muvozanat buzilib ketsa, еroziya tezlashadi va chullarini tarqalishiga olib keladi . 2. Ikkinchisi - texnik progress, industrializatsiya urbanizatsiya ta’sirida er resurslarini kamayib ketishi.”( Ekologiya: darslik / L.V. Peredelskiy, V.I. Korobkin, O.E., Prihodenko,Ed. "Istiqbol", 2008 yil ) Tahlil Tuproqni zararlovchi omillar: Sanoat chiqindilari tuproq yuzasida uzoq vaqt saqlanib qoladi va uni yaroqsiz holga keltiradi. Qishloq xo`jaligida haddan tashqari ko`p gebitsit va pestitsitlarni ishlatish. Kimyoviy chiqindilarni to`g`ridan to`g`ri tuproq qatlamiga tashlanishi. Tog`-kon qazish ishlarini olib borishda tuproq qatlamidan noto`g`ri foydalanish. Oqova suvlarni birlamchi tozalshlarsiz yerlarga oqizish va b.sh Litosferani muhofaza qilishda o’rmоnlarni saqlash muhim ahamiyatga еgadir. Atmosferadagi kislorod balansini saqlash, darelarni gidrologik tartibini saqlashda o’rmоnlarni ahamiyati juda katta. Urmon tabiiy va sanitar-gigienik ahamiyatga ham еgadir. O’rmon - bu Yerning o’pkasidir. O’rmonning 1 gektari bir yilda 5-10 t. SО2 -ni yutib 10-20 t О2 ishlab chiqaradi. O’rmonlarning mikroklimat tashkil qilishda ham ahamiyati kattadir. Hozirgi vaqtda yong’nlar o’rmоnlarga katta zarar etkazmokda. Organik moddani yo’q qilish bilan birgalikda enginlar turli xil gribok bakteriyalarni kupayishiga ham olib keladi. Dunyo miqyosidagi o’rmоn eginlarni 97%-ga insonlar sababchi buladi. Xulosa. Tuproq tabiatda muhim rol o`ynaydi.Shuning uchun ham ekinlarga qarshi profilaktik ish olib borish, ularni vaqtida aniqlab, topib, uchirish-juda muxim vazifadir. Bundan tashkari o’rmоnlarni qayta tiklash va kupaytirish ishlari keng miqyosda olib borilishi zarurdir.Yer osri va usti qatlamlaridan oqilona foydalanish ham litosferani muhofaza qilishning asosiy vazifalaridan biridir.Yer osti boyliklarini muhofaza qilish fakatgina tog’-kon ishlarini olib borish sanoati sohasi bilan chegaralanmaydi. Bunga foydali qazilmalarni olish bilan bog’liq bulmagan yerlarni muhofaza qilish ham kiradi. Bu yer ostidagi injenerlik inshootlari, omborlari barpo еtish, ishlab chiqаrishning zaharli chiqindilarini kumib yuborish, yer ostida tadqiqot va sinovlarni utkazish kabi tadbirlar kiradi.Ilmiy va ma’naviy boylikka еga bo’lgаn yerlar, ya’ni geologik yodgorliklar ham muhofaza qilinishi zarurdir.Bundan tashkari foydali qazilmalar konlari suv toshqilаridan, buzilishlaridan va x.k. ofatlardan ham muhofaza qilinishi kerak. Yer osti boyliklarini muhofaza qilish - bu yer qatlamidan va uning tarkibidagi foydali qazilmalardan oqilona fodalanishdir, olingan mineral xom ashyodan uni qayta ishlash jаrаyonida kompleks va to’liq foydalanishdir. Bu - xalk xujaligida mineral resurslardan oqilona foydalanish, ishlab chiqаrishdagi hosil bo’lgаn chiqindilarni utilizatsiyalash, ya’ni mineral xom ashyo va yonilgi yo’qolib ketishga yo`l qo’ymaslik, hamda atrof muhitga salbiy ta’sirini kamaytirishdir.Tuprоqning xar xil moddalar bilan ifloslanishi tuprоqdagi еkologik sistemalarning aylanma xarakatining buzilib ketishiga olib keladi. Tuproqdagi iflosliklar mikroorganizmlarni sonini kamaytirib yuboradi, natijada tuprоqni o’z-o’zini tozalash hususiyati, hamda hosildorligi pasayib ketadi. Tabiat bilan mutlaq uyg'unlikning ideal holatiga erishish, asosan, mumkin emas. Tabiat ustidan yakuniy g'alaba imkonsiz bo'lganidek, inson kurash jarayonida yuzaga keladigan qiyinchiliklarni engib o'tish qobiliyatini kashf etadi. Insonning tabiat bilan o'zaro aloqasi hech qachon tugamaydi va inson hal qiluvchi ustunlikka erishmoqchi bo'lib tuyulsa, tabiat qarshilikni oshiradi. Biroq, bu cheksiz emas va tabiatni bostirish shaklida uni engish insonning o'limi bilan to'la. Insonning tabiiy muhitga qarshi kurashdagi hozirgi muvaffaqiyatiga xavfni oshirish orqali erishildi, bu ikki jihatdan ko'rib chiqilishi kerak: atrof-muhitning yuzaga kelishi mumkin bo'lgan nojo'ya ta'sirlari xavfi, fan oqibatlarining mutlaq prognozini bera olmasligi sababli. insonning tabiiy muhitga ta'siri va tasodifiy ofatlar xavfi, texnik tizimlar va insonning o'zi mutlaq ishonchlilikka ega emasligi bilan bog'liq. Shu o‘rinda Kommonerning ekologiyaning “qonuni” deb atagan takliflaridan biri to‘g‘ri bo‘lib chiqadi: “Hech narsa tekinga berilmaydi” Ekologik vaziyatni tahlil qilish asosida biz ekologik muammoning yakuniy va mutlaq yechimi haqida emas, balki inson va tabiiy muhit o'rtasidagi munosabatlarni optimallashtirish uchun muayyan muammolarni o'zgartirish istiqbollari haqida gapirishimiz kerak degan xulosaga kelishimiz mumkin. mavjud tarixiy sharoitlar. Bu holat tabiatning asosiy qonunlari insoniyat maqsadlarini amalga oshirishga cheklovlar qo'yishi bilan bog'liq ekanini ko`rsatadi. Foydalanilgan adabiyotlar .”Sanoat chiqindilarini tozalash texnologiyasi asoslari” M.n. musayev. O`zbekiston faylasuflar jamiyati nashriyoti Toshkent-2011 Gladkov n.d. va boshqalar tabiatni muhofaza qilish-m. Ma’rifatparvarlik, 1975-239 yillar. Https://peskiadmin.ru/uz/zagryaznenie-litosfery-ekologicheskie-problemy-litosfery-zagryaznenie.html Https://certy.ru/uz/globalnye-eko-problemy-i-puti-ih-resheniya-globalnye-ekologicheskie.html .”( https://www.renovablesverdes.com/uz) “Geoekologiya “fanidan o`quv qo`llanma. Guliston-2021 Download 22.27 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|