Лизинг асосий фондларни янгилаш усули сифатида


Download 131.05 Kb.
bet15/18
Sana12.03.2023
Hajmi131.05 Kb.
#1264652
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18
Bog'liq
Лизинг

Хужжатларни хисобга олиш дастлабки хужжатлаштиришнинг
бир хил асосга келтирилган шаклига мос келган х ° лДагина
амалга оширилади. Шундай килиб, бухгалтерия хисобини юритишнинг асосий тамойилларидан бири намоён булди яъни тегишли тартибда расмийлаштирилмаган хужалик жараёни
ХУКУКИЙ-иктисодий ходиса сифатида тан олинмайди
Узбекистон ва Fap6 мамлакатларида молиявий ижара тушунчалари таърифининг фаркланиш и билан бир каторда бухгалтерия хисоби тартиби хам турличадир.
Рарбий Европа мамлакатларида лизинг жараёнлари
хисобининг икки концепцияси кенг таркалган:
Биринчиси, мулкка хукукий жихатдан эгалик килиш тамойилига асосланган. Бу тамойилга асосан лизинг берувчи лизинг
объекти эгаси булиб колади, мулк балансда акс эттирилади ва у
томонидан амортизация жараёнлари амалга оширилади. Лизинг
туловлари жорий харажатлар булиб хисобланади ва ^тайёр
ма\сулот, иш ва хизматлар таннархи таркибига киритилади.
Лизинг олувчининг хакикий карзлари акс эттирилган
маълумотнома изохлар билан биргаликда балансга илова
килинади. Бу концепция Франция, Италия, Швейцария, Финландия, Дания, Норвегия ва бошка бир катор мамлакатларда
Кулланилади.
Иккинчи концепция иктисодий жихатдан мулкка эгалик
Килишга асосланган. Лизинг олувчи лизинг объекти эгаси
булиб хисобланади, уни уз балансида хисобга олади ва амортизация хисоблайди. Бунда мулкка эгалик килиш ХУКУКИ лизинг
объекти кийматининг 60-90 фоиз лизинг шартномаси амал
Килиш муддати копланиш шарти билан лизинг олувчига
утказилиши кузда тутилган.
Узбекистонда 1996 йилга кадаР лизинг жараёнларини
хисобга олишнинг иккинчи концепцияси амал килиб келган.
Узбекистон молия вазирлиги томонидан ХУКУКИЙ жихатдан
эгалик килишга асосланган лизинг жараёнларини хисобга
олиш концепцияси тан олинган. Узбекистон республикаси
Молия вазирлиги томонидан ишлаб чицилган Бухгалтерия \исоби ва хисоботида лизинг операцияларини акс эттирилиши
буйича тартиб 2-иловага мувофик, Узбекистон Республикаси
Вазирлар Махкамасининг 6 май 1998 йил 194-сонли «Норматив
хужжатларни тасдикдаш тугрисида»ги к,арори ;билан тасдикланди хамда "Корхоналар молиявий-хужалик фаолиятида
бухгалтерия хисоби счётлар режаси ва уни куллаш буйича
йурикномага" узгартиришлар киритилди.
Лизинг берувчи — жалб этилган ёки уз маблаглари эвазига
лизинг битимини тузиш жараёнида мулкни сотиб олувчи ва
уни лизинг предмети сифатида лизинг олувчига маълум бир
Хак эвазига, муддатга ва келишилган шартлар асосида лизинг
предметига эгалик килиш хУКУ^ини бериш ёки бермаслик шарти билан вактинчалик фойдаланишга ва эгалик килишга берувчи хукук,ий ёки жисмоний шахсдир.
Амалиёт шуни курсатмокдаки, лизинг компаниялари лизинг битимини амалга ошириш буйича барча масалалар ечимини маълум бир хак эвазига хал килиб берувчи лизинг брокери сифатида намоён булмаётир. Бунда улар хисоб-китоб жараёнларини амалга оширмасдан ва лизинг битими буйича молиявий
жавобгар булмасданок, пул маблакларига эга булиши мумкин.
Корхоналар билан лизинг шартномаларини тузиш ва “Лизинг
тугрисида”ги конуннинг 2-моддасига мувофик кишлок хужалиги
техникаси билан таъминловчиларга лизинг жамгармаси маблагаарининг утказилиши классик лизинг битими булиб
Хисобланади ва бунда лизинг жамгармаси жалб килинган пул
маблагларининг манбаси сифатида намоён булади.
Лизинг операцияларини тайёрлаш ва утказишни 8 та
боскичга булиб урганиш мумкин. Булар куиидагилардир:
Биринчи боскичда лизинг олувчи талабнома топширади.
Унда лизинг олувчининг лизинг берувчи билан узаро лизинг
муносабатларини бошлаш максади баён килинади. Мазкур талабномада лизинг олувчининг ташкилий-хукукий шакли
тугрисида, лизинг объектининг киймати хакида тафсилотлар,
ускуналар етказиб берувчи тугрисида, потенциал карз олувчининг лизинг операцияларини утказиш учун зарурий ресурслари
бор-йукдиги хакида маълумотлар келтирилади. Потенциал лизинг олувчи талабнома топшириши такдим этилаётган лизинг
лойихасининг лизинг берувчи томонидан куриб чикилиши
учун расмий асос булади. Талабнома топширишда лизинг берувчи потенциал карз олувчини лизингнинг стандарт шартшароитлари билан таништиради: лизинг муддати, лизинг бе рувчининг маржа (манфаат) микдори, лизингга ускуналар бериш шартлари шулар жумласига киради.
Иккинчи боскичда юкррида курсатиб у т и л г а н талабномани
топшириш билан бирга, лизинг олувчи зарурий хужжатлар туркумини такдим этади. Хужжатлар жами руйхатидан дастлаб учта хужжат, яъни солик, инспекцияси томонидан тасдикланган
таъсис хужжатлари, корхонанинг кейинги икки йилги бухгалтерия баланси, техник-иктисодий асослаш (ТИА), бизнес-режа
ёки лизинг лойихасининг уз харажатларини узи крплашига оид
бошка молиявий хисоблар талаб килиб олинади. Улар лизинг
берувчининг куриб чикилаётган лизинг лойихаси молиявий
жихатдан канчалик пухта эканлигини олдиндан урганишига
имкон беради. Мазкур хужжатларни олдиндан урганиш науижалари буйича корхона тайинлаган масъул шахе корхонанинг
рахбарияти билан келишилган х°ДДа лизинг олувчи
хужжатларининг тулик туркумини такдим этиш максадга мувофикдиги тугрисида хабардор килади.
Учинчи боскичда корхонанинг рахбари мазкур лизинг
лойихасини куриб чикиш учун масъул шахени алохида буйрук
билан тайинлайди. Ушбу боскичда лизинг берувчи лизинг
лойихасининг пировард иктисодий тахлилини, потенциал карз
олувчининг молиявий холатини бахолашни, такдим этилган
Хужжатларни ХУКУКИЙ бахолашни, шунингдек, лизинг объекти
Кийматининг киёсий тахлилини утказади. Шу билан бирга, лизинг операциясини куриб чикиш учун масъул булган шахе ва
корхонанинг хУКУКшуноси хулоса тайёрлаб, уни лизинг корхонасининг рахбарига такдим этадилар. Унда потенциал лизинг
олувчи молиявий холати лойихаси иктисодий тахлилининг лизинг натижалари, шунингдек, лизинг олувчи хужжатлари
ХУКУКИЙ экспертизасининг маълумотлари келтирилади. Ушбу
хулосани урганиб чикиб, корхона рахбарияти лизинг
лойихасини молиялашнинг максадга мувофикдиги тугрисида
Карор чикаради. Бу хакда лизинг олувчи хабардор килинади.
Унга кейинчалик танишиб чикиш учун лизинг шартномасининг лойихаси юборилади.
Туртинчи боскичда лизинг берувчи ва лизинг олувчи
уртасида лизинг шартномаси тузилади. Ушбу шартнома кейинчалик мазкур хужалик юритувчи субъектлар уртасидаги муносабатларни тартибга солади. Шартномада лизинг объектидан фойдаланиш, уни сакдаш шарт-шароитлари, лизинг туловларини тулаб бориш муддатлари, уларни муддатидан илгари тулаш шартлари, шу
нингдек, лизинг объекти билан боглик, булган рисклар лизинг
олувчига утиши шарт-шароитлари баён этилади. Лизинг умумий
шартномасининг иккита иловаси булиб, 1-сонли илова лизинг
объекти тугрисидаги ахборотни, 2-сонли илова эса, лизинг
туловларини тулаб бориш жадвалини уз ичига олади.
Бешинчи боск,ичда лизинг берувчи ускуналар етказиб берувчи билан олди-сотди шартномасини тузади. Ускуналар етказиб берувчини лизинг берувчининг узи тайинлайди. Лизингга топшириш учун мол-мулк сотиб олишнинг мажбурий шартшароитларидан бири олди-сотди шартномасида курсатилади.
Бу мазкур мол-мулкни фак,ат лизингга бериш мак;садида сотиб
олиш тугрисидаги банддир. Кейинчалик мол-мулкнинг сифати,
бутлиги ва етказиб берилиши муддатлари тугрисидаги барча
даъволар лизинг олувчи томонидан ускуналар етказиб берувчига, у олди-сотди шартномаси буйича жавобгар томон булмасада, бевосита каратилади.
Олтинчи босцичда мазкур мол-мулкнинг х,ак;и тулангач, лизинг объекти ма^сулот етказиб берувчи томонидан бевосита
лизинг олувчига топширилади. Лизинг объектини кабул
кдлиш-топшириш чогида лизинг берувчи, лизинг олувчи ва
ускуна етказиб берувчидан иборат учта томон к,атнашади. Лизинг олувчи томонидан лизинг объекти чинакамига олинган
пайтдан эътиборан лизинг муддатининг х,исоби юритила бошлайди. Лизинг берувчи лизинг лойихаси устидан мониторинг
кузатувини амалга ошириш чора-тадбирларини киради. Ушбу
мониторинг лизинг объектидан тугри фойдаланиш ва лизинг
туловлари уз вак,тида тулаб борилиши устидан назоратни уз
ичига олади. Мониторинг давомида доимий асосда, шунингдек, лизинг олувчининг молиявий ахволи хам урганилади.
Еттинчи босцичда лизинг объекти чинакамига олинган
пайтдан эътиборан лизинг олувчи лизинг туловларини тулашни
бошлайди. Уларнинг таркибига лизинг объекти кийматини
к,айтариш, лизинг берувчининг маржаси (манфаати) хамда
мазкур операцияни амалга ошириш давомида лизинг берувчи
кдлган бошк;а сарф-харажатлар киради.
Шу билан бирга, лизинг олувчи учун кулай шартшароитлар яратиш макрадида ишлаб чик,аришни ташкил этишда лизинг объекти к,ийматини тулаш муайян муддатга кечиктирилиши мумкин. Яъни лизинг олувчига инвестиция даврига
мулжаллаб фак,ат лизинг берувчи маржасини тулаш шарти
«Уйилади. Саккизинчи боскичда лизинг муддати тугагач ва лизинг
олувчи лизинг шартномаси доирасида барча мажбуриятларни
бажаргач, лизинг объекти уз-узидан лизинг олувчининг мулки
булиб к;олади. Шу пайтдан эътиборан, лизинг операцияси тугалланган деб хисобланади. Лизинг олувчининг к,арзи
йуклигини тасдиклайдиган хужжат расмийлаштирилади.

Download 131.05 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling