Логистика

 
4. Omborlarda texnologik jarayonlarni tashkil etish tamoyillari 
 
Omborlardagi savdo va texnologik jarayonlar transportni tushirish, tovarlarni 
qabul qilish va qabul qilishga tayyorgarlik ko‘rish, ularni joylashtirish va saqlash, 
yo‘natishga tayyorgarlik va yo‘natish bilan bog‘liq bo‘lgan bir qator operatsiyalardan 
iborat. Ombordagi barcha operatsiyalar asosiy va yordamchi operatsiyalarga bo‘linadi. 

---

187 
Asosiy - mahsulotlarni qabul qilish, saqlash, saralash va tarqatish bilan bog‘liq 
operatsiyalar kiradi. 
Yordamchi-bu transport vositalarini tushirish, qadoqlash va boshqalar bilan 
bog‘liq operatsiyalar kiradi. 
Savdo va texnologik jarayonlarga quyidagilar ta’sir qiladi: 
1) kiruvchi va jo‘natiladigan tovarlar hajmi; 
2) assortimentning murakkablik darajasi; 
3) tovarlarning fizik-kimyoviy xususiyatlari; 
4) tovarlarni saqlash shartlari va tartibi; 
5) omborxonalarning mavjudligi va holati; 
6) uskunalar. 
Savdo va texnologik jarayonlarni tashkil etish sxemasi quyidagi 
bosqichlarni o‘z ichiga oladi: 
1) transportni tushirish; 
2) tovarlarni qabul qilish; 
3) tovarlarni saqlash uchun joylashtirish; 
4) tovarlarni saqlash; 
5) tovarlarni tanlash; 
6) tovarlarni yig‘ish va qadoqlash; 
7) tovarlarni almashtirish; 
8) tovarlarni yuklash zonasiga o‘tkazish; 
9) tovarlarni yuklash. 
Alohida omborlar uchun tovarlarning assortimentiga va mexanizatsiyalash 
tizimlariga qarab, individual operatsiyalarni bajarish bilan bog‘liq ba’zi o‘zgarishlar 
kiritilishi mumkin. 
Omborda savdo va texnologik jarayonlarni tashkil etish tamoyillari: 
1) muntazamlik-tovarlarni tushirish, qabul qilish va omborga joylashtirishga 
oldindan tayyorgarlik ko‘rishga imkon beradigan kun-haftalar bo‘yicha tovarlarni 
qabul qilish va chiqarish uchun taqvim rejasini ishlab chiqishni ta’minlaydi hamda 
moddiy-texnik resurslardan foydalanishni yaxshilaydi; 
2) bir xillik va uzluksizlik - operatsiyalarni soatlar, kunlar va haftalar bo‘yicha 
taqsimlashni o‘z ichiga oladi. Bu ish vaqti davomida omborlarning uzluksiz ishlashini 
ta’minlaydi; 
3) tovar oqimini oqilona tashkil etish-tovarlarni omborda ko‘chirishning eng 
qisqa usullarini, individual operatsiyalar davomiyligini qisqartirishni ta’minlaydi; 
4) operatsiyalarni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish - ko‘p mehnat talab 
qiladigan ishlarni bajarishni osonlashtirish, ombor xodimlarining mehnat 
unumdorligini oshirish va mehnat va mablag sarfini kamaytirish uchun mo‘ljallangan; 
5) maydon, sig‘im va savdo-texnologik uskunalardan samarali foydalanish-
omborning moddiy-texnik bazasidan yanada oqilona foydalanishni ta’minlashga 
qaratilgan; 
6) tovar-moddiy boyliklarning saqlanishini ta’minlash-savdo va texnologik 
jarayonlarni amalga oshirishda yuzaga keladigan tovar yo‘qotishlarini kamaytirish va 

---

188 
tovarlarga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo‘lish uchun moddiy javobgar 
shaxslarning javobgarligini oshirishni nazarda tutadi; 
7) savdo va texnologik jarayonlarning individual ijrochilari o‘rtasida 
majburiyatlarni taqsimlash-alohida xodimlarni alohida ish joylariga tayinlashni va 
bajarilgan ishlarning sifati uchun ularning javobgarligini oshirishni ta’minlaydi. 
Omborlarda savdo-texnologik jarayonlarni takomillashtirishning asosiy 
yo‘nalishlari: 
1) ombor operatsiyalarini amalga oshirishning progressiv usullarini joriy etish; 
2) zamonaviy savdo va texnologik uskunalar, mashinalar va qurilmalardan 
foydalanish; 
3) ombor operatsiyalarini mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish; 
4) mehnat va boshqaruvni ilmiy tashkil etishni ishlab chiqish hamda joriy etish.
Tovarlarni omborda saqlashning to‘g‘ri texnologiyasi ularni oqilona 
joylashtirish va maqbul saqlash sharoitlarini yaratish, saqlashni ta’minlaydi. Tanlangan 
hududda tovarlarning harakatlanishi va joylashishi omborni qabul qilish bo‘limi 
xodimlari tomonidan amalga oshiriladi. Tovarlarni saqlash joyini tanlashda 
tovarlarning miqdori va chastotasi hisobga olinadi. Faol yoki zaxira zonasida ma’lum 
miqdordagi tovarlarni joylashtirish to‘g‘risidagi qarorlar har bir tovar nomi uchun 
alohida qabul qilinadi. Omborning operatsion faoliyati uchun saqlash yadrosining 
bunkerlari zaxira zonalaridan zaxiralar bilan to‘ldirilishi va zaxira zonalari ular 
kelganda yangi tovarlar bilan to‘ldirilishi kerak. Ushbu tartibda zaxiralar omborga 
kelish tartibida sarflanadi. 
Har bir mahsulot nomi uchun ma’lum bir saqlash maydoni o‘rnatiladi. Mahsulot 
ajratilgan maydonga ko‘chiriladi va yotqiziladi. Tovarlarni joylashtirish va omborda 
joylashtirish qabul qilingan saqlash usuliga bog‘liq. Masalan, kartoshka va sabzavotlar 
maxsus idishlarda ommaviy ravishda saqlanadi. Xuddi shu tarzda siz pishmagan tuzni 
saqlashingiz 
mumkin.Ommaviy 
mahsulotlar 
(benzin, 
o‘simlik moyi va 
boshqalar)baklarda, bochkalarda, sisternalarda saqlanadi. Konteynerlar ko‘plab oziq-
ovqat va ba’zi nooziq-ovqat mahsulotlarini saqlash uchun ishlatiladi. Ularda tovarlarni 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
do‘konlarga 
yetkazib 
berish 
mumkin. 
Maxsus 
osilgan 
konteynerlardan foydalanish ularga tashilgan kiyimlarning taqdimotini saqlashga 
imkon beradi.