Lotin amerikasi xalqlarining milliy-ozodlik kurashi uning boshlanishi

LOTIN AMERIKASI VA AFRIKA MAMLAKATLARIDA MILLIY OZODLIK KURASHLARI.
REJA

• LOTIN AMERIKASI XALQLARINING MILLIY-OZODLIK KURASHI UNING BOSHLANISHI.
• MEKSIKADA MUSTAQILLIK URUSHI. VENESUELA MUSTAQILLIGI. MUSTAQILLIK YOIIDAGI URUSHLARNING TUGASHI.
• SHIMOLIY AFRIKADA MUSTAMLAKACHILIKNING O'RNATILISHL
• TROPIK AFRIKA MAMFAKATLARI
• MISR MUSTAMLAKACHILIKKA QARSHI OZODLIK KURASHI

Translated from Uzbek to Tajik - www.onlinedoctranslator.com
Lotin Amerikasi xalqlarining milliy-ozodlik kurashi
Mustaqillik uchun kurashning natijasida.Lotin Amerikasida Ispaniyadan mustaqil bo'ladi`lish yo`lidagi ozodlik harakati borgan sari kuchayib bordi.Ispaniyadan yuborilgan amaldorlar,generallar va boshqa zobitlar mustamlakalarda katta boylik jamg'armasi`ardilar.Ular kreollarga mensimay qaraganlar.Kreollar orasida pomeshchiklar,savdogarlar,monaxlar va ruhoniylar taba­qa­lari mavjud edi.Spain amaldorlari kreollarni mustamla­ka­lardagi oliy ma'muriylarga yo`latmas,ular bilan takab­burona muomala qilar edilar.Kreollar Ispaniya xazinasiga to`la­na­Digan og`ir soliqlardan,mustamlakachi amaldorlarning be­bosh­ligidan va Ispaniya ma'mur mustalariningamlakalarning bosh­qa davlatlar bilan savdosini tekshirishlab qo`yganligidan aziyat chekkanlar.

• Mustamlakachilik zulmi qishloq xo`xo'jaligi va savdo-sotiqni kengaytirish uchun foyda to`siq bo`lib qoldi.Shu sababli,mustamlakalarda mustaqil davlatlar tarkibiga intilish kuchaydi,Ispaniyaning mustamlakachilik zulmiga qarshi ozodlik harakati vujudga keldi.Kreollardan chiqqan ma'lumotli pomeshchiklar,va ayniqsa,zobitlar orasida ozodlik g`oyalari keng tarqaldi.Mustamlakalarda burjuaziya hali zaif edi.Shu tufayli kreol dvoryanlardan chiqqan ingilobchilar ozodlik harakatiga boshchilik qildilar.Ozodlik harakatining arboblari xalq ommasining-hindular,metislar va mulatlardan chiqqan dehqonlar bilan hunarmandlarning,hatto Spain hukmronligidan xalos bo'ladi`lish o`z qismatining yengillashuviga olib kelishiga umid bog`lagan negr qullarning ham madadiga tayandi.

Meksikada mustaqillik urushi. 1810-yilda mustamlakalarda ommaviy qo`zg`olon boshlandi.Amerika xalqlari o`zining ozodlik kurashida ko`juda ajoyib vatanparvarlarni yetishtirib berdi.Meksika xalqi ozodlik kurashining shonli qahramonlari,eng kambag`al dehqonlar qo`zg`olon sizning`lboshchilari Migel Idalgo va Xose Morelosning nomlarini hozir ham hurmat bilan eslaydi.
Qishloq ruhoniysi Idalgoni mavjud aholi,ayniqsa,hindular sevar edi.U hindularning tillarini bilardi. 1810-yilda Idalgo dehqonlarning eng kambag`al tabaqalariga mansub bo`lgan hindular bilan mulatlarni mustaqillik uchun kurashga va o`zlaridan olingan yerlarni qaytarib olish chaqirdi.Qo`zg`olon ko`targan hindular va mulatlardan butun bir qo`shin tuzildi.Idalgo quldorlarga o`ularning hamma qullarini o`n kunlik muddatda ozod qilib yuborishni buyurdi va hindu jamoalari mustamlakachi ma'murlarga to`lab kelgan o`lponni bekor qildi.uchun Spain qo`shini qo`zg`olonchilarni qirib tashladi.Asir olingan Idalgo1811-yilda otib o`ldirildi.Uning kallasi temir qafasga solinib, hammaga ko`rinadigan joy osib qo`yildi.
Idalgoning eng yaqin safdoshi Morelos uning ishini davom ettirdi. qayta tiklanadigan muntazam qo`shini bu safar ham qo`zg`olonchilarni tor-mor qildi, Morelos esa otib tashlandi. mustaqil ozodlik harakatiga rahbarlikni badavlat pomeshchiklar qo`lga oldilar. Meksikadagi mustaqillik uchun kurash davom etdi. Nihoyat, 1821yilda Meksika mustaqillikka erishdi. Inqilob qullikni bekor qildi.
Venesuela mustaquilligi. Venesuelada mustaqillik urushiga Simon Bolivar rahbarlik qildi. U Janubiy Amerika xalqlarining eng mashhur qahramoni bo`lib qoldi. Bolivar venesuelalik badavlat kreol - pomeshchik va savdogar oilasida tug'ildi. Juda yaxshi ma'lumot olgan Bolivar Yevropabo`ylab safarqildi. “Ispaniya mamlakatimni bandi yasalgan zanjirlarni mening tashlamagunimcha parcha bo`lmayman” - derdi u. Bolivar Venesuela ozodlik qo`shini tuzdi. U ispan qo`shinlariga qarshi olib borgan janglari uchun general unvoni va “Xaloskor” degan faxriy nom oldi. Bolivar faqat zamindor kreollargagina tayanib qolmay, qora tanlilar bilan hindularni ham kurashga otlantirdi.
Qullik bekor qilinganini e'lon qildi va shu tariqa qora tanli qullarning biriga o`z qo`shin jalb qildi. Hindu dehqonlarga esa urush tamom bo'lishi bilanoq ular o'z yerlariga ega boiishiga va'da qildi. Bolivar Yevropaning ilgʻor jamoatchiligiga murojaat etib yordam soʻraganida, uning daʼvatiga koʻplab koʻngillilar berib, asoratga soluvchi mustamlakachilarga qarshi kurashayotgan Lotin Amerika xalqlariga yordam qaror qildilar.
Irlandiyaliklar, inglizlar, nemislar, italyanlar, polyaklar, ruslar Venesuelaga keldilar. 19- yil boshlarida Venuela mustaqil deb e'lonez. O`sha orqali o`zida Bolivar Venesueladan And tog`ining qorli cho`qqilari orqali o`tib, Yangi Granadaning ispanlardan ozod bo`lishiga yordam qaror qildi. Mashaqqatli And tog`i yo`llaridan mardonavor o`tildi. Bolivar qo`mondonligidagi qo`shin ispan`shinlari ustidan g`alaba qo`ydi. Yangi Granada Venesuela bilan birlashdi va Bolivar birlashgan respublika - Buyuk Kolumbiya Prezidenti lavozimini egalladi. Bolivar hindularga solinadigan o`lponni bekor qildi. Yirik pomeshchiklarning yerlarini musodara qilish to`g`iladigan qonun loyihasini ishlab chiqdi.
Ammo bu tadbir pomeshchiklarning qarshiligiga duch kelib, amalga oshmay qoldi. Bolivar Ispaniyadan ozod qilingan barcha Amerika respublikalari konfederatsiyasini orzu qilar edi. Inqilobning eng qiyin, hal qiluvchi pallada Bolivar xalq bilan birga bo`ldi va unga fidokorona xizmat qildi. Buning uchun ham u kuchli pomeshchiklarga yoqmadi. Ular Bolivarni jismonan yo`q qaror qildilar. Oxir-oqibatda u 1830-yilda iste'foga chiqishga majbur bo'ldi. U afsus bilan bunday deb yozgan edi: “Inqilobga xizmat qilish - bu dengizni shudgor qilish bilan barobardir”. Lotin Amerikasi xalqlari shu paytga qadar atoqli qahramon - Amerikadagi mustamlakalarning xaloskori Bolivarni hurmat bilan eslaydilar.