Louri-Brensted nazariyasi

17. spirtlar, fenollar va karbon kislotalarining kislotali xususiyatlari
Kislotalar kuchining xarakteristikasi siftadia ularning suvdagi dissotsialanish konstantasi (K_a) qo’llaniladi, bunda suv deyarli o’zgarmas miqdorda – 55 molG’l olinadi:


bu erda, G⁰ – erkin entalpiyaning o’zgarishi.
pK_a ning qiymati qancha kichik bo’lsa, kislotaning kuchi shunchalik katta bo’ladi. Asoslarning protonlanishi uchun rK_a ga o’xshash rK_v kattaligi qo’llaniladi. rK_v q 14 – rK_a, yoki rK_a q 14 – rK_v. Odatda asoslilik ham rK_a qiymatlari orqali ifodalaniladi, ya’ni tegishli protonlangan asosning dissotsialanishi ko’rsatiladi. rK potentsiometriya va spektrofotometriya metodlari bilan aniqlanadi.
Karbon kislotalarning rK_a qiymatlari solishtirilganda shuni ko’rish mumkinki, to’yinmagan yoki aromatik kislotalar (masalan, akril yoki benzoy kislotalari) alkilkarbon kislotalariga nisbatan kuchlidir. Bunga sabab, qo’sh bog’ tutuvchi guruh manfiy induktsion (-J) ta’sir ko’rsatadi. X-SN₂-SOON ko’rinishidagi almashingan sirka kislotalarning kuchi _J – konstantasi asosida aniqlanishi mumkin. Bu kislotalar uchun Taft tenglamasini qo’llash yaxshi natija beradi. Agar o’rinbosarlar bir nechta bo’lsa, ularning ta’siri, taxminan ta’sirlar yig’indisidan iborat bo’ladi:


O’rinbosralar reaktsion markazdan (bizning misollarimizda -SOON guruhi) uzoqlashgan sari ularning ta’siri keskin kamayib boradi. O’rinbosarlarning bunday ta’siri almashingan benzoy ksilotalarida ham kuzatiladi. Misol tariqasida quyida ba’zi kislotalarning rK_a kattaliklari keltirilgan:
Ba’zi kislotalarning rK_a kattaliklari

Kislota