"Loyiha" va "loyihalarni boshqarish" so’zlari turli sohalardagi va hukumat darajasidagi menejerlar tomonidan ishlatiladigan terminologiyada aniq belgilangan

Loyiha sifatini boshqarishning asosiy bosqichlari

Loyihada sifatni boshqarish bir vaqtning o’zida amalga oshirilishi kerak bo’lgan uchta asosiy bosqichdan iborat:

1. 
   
   Sifatni rejalashtirish:
   

_ iste’molchilar talablarini identifikatsiya qilish;

_ iste’molchilar tomonidan mahsulotga imtiyozli talablarni aniqlash.

2. 
   
   Sifatni oshirish:
   

_ baholash mezonlarini tanlash;

_ jarayon qobiliyatini baholash;
_ jarayonni takomillashtirish.

3. 
   
   Sifatni nazorat qilish:
   

_ sifatni baholash;

_ sifatni yaxshilash va rejalashtirish tadbirlarini tartibga solish.
10-rasm TQM kontekstida loyiha sifatini boshqarish bosqichlari o’rtasidagi munosabatni ko’rsatadi.
TQM falsafasiga yoki doimiy sifatni yaxshilash tizimiga hali o’rganmagan korxonalarda sifatni boshqarish uchun mas’ul bo’lgan tashkilotning tashkiliy tuzilmasini joriy qilish maqsadga muvofiq.
Loyihalarni amalga oshirish jarayonida iste’molchilarning talablarini hisobga olgan holda siz ikki pozitsiyadan iborat o’lchovni qo’llashingiz mumkin: loyiha belgilangan talablarga javob beradi yoki javob bermaydi.
Sifat menejmenti ko’pincha har bir jarayonni bosqichlarga bo’linishi mumkin: ish boshlanishi, uning holatining o’zgarishi va keyingi bosqichga o’tish jarayonlari. Har bir bosqichni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun mas’ul xodimlar iste’molchi uchun zarur bo’lgan sifatni ta^minlaydi.
Deming, iste’molchilar ehtiyojini qondirish muammosini tahlil qilish jarayonini ifodalovchi reja - ijro - nazorat - harakatlar aylanishi (Plan - Do-CHeck - Act - PDCA) ishlab chiqdi (11-rasm). Bu nuqsonlarni bartaraf etish va ularni bartaraf etishni takomillashtirish tartibini taqdim etadi. Buni muammolarning sabablarini bartaraf etish, shuningdek, sifat standartlarini ishlab chiqish va qayta ko’rib chiqish yo’li bilan amalga oshirish mumkin.
PDCA aylanishi 8 bosqichdan iborat bo’lgan to’rt jarayondan iborat:

1. Rejalashtirish:

   
   

1. muammoni aniqlash;

   
   

2. mavjud vaziyatni tahlil qilish;

   
   

3. muammoning sababi va ta’sirini (oqibatini) aniqlash;

   
   

4. tuzatuv harakat rejasini ishlab chiqish.

   
   

2. Bajarish:

   
   

5. rejani bajarish.

   
   

3. Nazorat:

   
   

6. amalga oshirilgan ishlarning natijalarini rejalashtirilgan holda taqqoslash.

   
   

4. Harakat:

   
   

7. muammoni qayta tiklashga yo’l qo’ymaslik uchun zarur qadamlarni standartlashtirish;

   
   

8. qolgan muammolarni hisobga olgan holda jarayonni takrorlash.

   
   

Loyiha (xizmat) buyurtmachini qondirish uchun tegishli sifat darajasiga erishish uchun sarf-xarajatlarni baholash kerak. Ushbu xarajatlarning tasnifini ko’rib chiqamiz:

• 
  
  nuqsonlarni oldini olish xarajatlari mijozlarni qoniqtiradigan harakatlar bilan bog’liq bo’lib, loyihani qayta ko’rib chiqish, o’qitish, sifatni rejalashtirish, etkazib beruvchilarni va pudratchilarni tekshirish, jarayonni o’rganish va jarayon bilan bog’liq profilaktik choralar xarajatlarini o’z ichiga oladi;
  

• mijozning talablarini qondirish nuqtai nazaridan mahsulotni baholash qiymati mahsulotni tekshirish, laboratoriya testlari, etkazib beruvchilarni nazorat qilish, ishlab chiqarish jarayonida sinovdan o’tkazish xarajatlarini o’z ichiga oladi;

  
  
• 
  
  ichki sabablarga ko’ra ishlamay qolish bilan bog’liq bo’lgan xarajatlar tovarlarni iste’molchilar uchun maqbul deb hisoblash va qayta ishlash, ta’mirlash, ishdan bo’shatish vaqtini, nuqsonlarni baholashni, ishlab chiqarish chiqindilarini va bu xatolarni bartaraf etish uchun tuzatuvchi xatti-harakatlarni o’z ichiga oladi;
  
• 
  
  tashqi sabablarga ko’ra rad qilish xarajatlari iste’molchilar tomonidan mahsulotga bo’lgan da’volardan kelib chiqadi va tovarlarni qaytarish yoki tushirish xarajatlarini, talablarni baholashni, iste’molchiga ketish bilan tovarni tekshirishni, iste’molchi tashriflarini sifat talablari va kerakli tuzatuvchi xatti-harakatlarini o’z ichiga oladi. 12-rasmda sifat bahosini optimallashtirish uchun an’anaviy model ko’rsatilgan.
  

Ushbu modelni yaratish uchun bir qator taxminlarni hisobga olish kerak.

Birinchidan, rad qilish bilan bog’liq xarajatlar kamchiliklar sonining kamayishi bilan nolga intiladi.
Ikkinchidan, mahsulotni baholash va kamchiliklarni bartaraf etish xarajatlari kamchiliklarni kamaytirish bilan birga abadiylikka intiladi.
Loyihani amalga oshirish sifatini oshirishda Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (International Organization for Standardization) muhim rol o’ynaydi. Xalqaro standartlar loyihani amalga oshirishning barcha bosqichlarida mahsulotlarni qonuniy talablarga mos kelmasligi ehtimoli haqida ogohlantirish orqali iste’molchini

qondirishga qaratilgan sifat tizimlariga qo’yiladigan talablarni o’z ichiga oladi. Ular birlashtirilgan bu’lib, muayyan sohaga bog’liq emas.

Xalqaro standartlashtirish tashkiloti tomonidan sifatni boshqarish bo’yicha 17 ISO standartini ishlab chiqilgan.
O’z-o’zini nazorat qilish uchun savollar

1. Loyiha sifatini boshqarishning zamonaviy yondashuvlari qanday?

   
   

2. Loyiha sifatini boshqarishning asosiy bosqichlarini sanab o’ting.

   
   

3. Loyihaning sifatiga erishish uchun asosiy xarajatlar tasnifini sanab o’ting.