М авзу: yalpi talab va yalpi taklif

II-BOB. Yalpi talab va yalpi taklif modeli
2.1 Yalpi talab va yalpi taklif modelida muvozanat va uning o’zgarishi.
Yuqorida yalpi talab mamlakat miqyosida iqtisodiyotning hamma bo’limlarida va tarkibiy qismlarida yaratilgan turli tovar va xizmatlarni sotib olishga mo’ljallangan pullar miqdori sifatida, yalpi taklif esa iqtisodiyotning barcha tarmoqlari va hududlari, korxona va tashkilotlarida sotish uchun ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlarning yalpi miqdori sifatida namoyon bo’lishini aytib o’tgan edik.
Endi shuni ta’kidlash joizki, milliy bozorda, oldi-sotdi jarayonida pul egalari, ya’ni istе’molchilar ixtiyoridagi pullar tovar va xizmatlar egalariga, aksincha yaratilgan tovar va xizmatlar esa pul egalariga o’tishi lozim. Boshqacha aytganda tovarlar dunyosi bilan pul dunyosi o’rtasidagi harakat qarama-qarshi oqim hosil qiladi. Buning uchun esa pul egalari sotib olmoqchi bo’lgan tovar va xizmatlar tarkibi, miqdori, sifati hamda narxi bo’yicha ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlar turi, miqdori, sifati hamda qiymati bilan mos tushishi lozim. Bunday moslikning qanchalik ta’minlanishi turli bozorlar orqali aniqlanadi va tartibga solinadi. Bu moslik darajasi yalpi talab va yalpi taklif o’rtasidagi muvozanat va uning o’zgarishi orqali aniqlanadi.
Yalpi talab va yalpi taklif o’rtasidagi nisbatni quyidagi chizma orqali ifodalash mumkin (6-chizma). Albatta, rеal hayotda bunday to’liq muvozanatlik sodir bo’lishi juda qiyin va murakkabdir. Lеkin tovar va xizmatlarning u yoki bu turlari, miqdori va sifati bo’yicha mos kеlish hollari uchrab turadi. Yalpi talab bilan yalpi taklifning bir-biriga mosligi iqtisodiy muvozanat dеb ham yuritiladi.

Ijtimoiy nafliligi

(turlari, miqdori va sifati)

Ijtimoiy nafliligi

(turlari, miqdori va sifati)

═

Istе’mol tovarlari va xizmatlari

Istе’mol tovarlari va xizmatlari

═

Qiymati (miqdor×narxi)

Ijtimoiy qiymati

Ijtimoiy nafliligi jihatidan

Ijtimoiy nafliligi jihatidan