M. M. Aliyev 2019 raqamli texnika va mikroprotsessorlar

2.5.2. OR (YOKI) mantiqiy elementi 
OR (YOKI) mantiqiy element sxemasi 2.20,a-rasmda koʻrsatilgan. 
Har bir kirishiga kuchlanish (birligi) yoki yoʻqligi (nol) shaklida signal 
berilishi mumkin. Har qanday diodlarda kuchlanish paydo boʻlsa - R rezistorda 
ham kuchlanish paydo boʻladi. 
2.20-rasm. OR diodli mantiqiy ekementi: 
b) rasmda elektr sxemada element belgisi va c) rasmda haqiqiylik jadvali koʻrsatilgan. 
OR (YOKI) elementlar bir necha mantiqiy kirishlardan iborat boʻlishi 
mumkin. 

---

36 
Agar bir nechta kirishlardan foydalanib boʻlmasa, ular tashqi signallarning 
oldini olish uchun yerga ulangan boʻlishi kerak. 
2.5.3. AND (VA) mantiqiy elementi 
AND (VA) mantiqiy element sxemasi 2.21-rasmda koʻrsatilgan. 
Hech boʻlmaganda, bitta kirishga nolga teng signal berilgan boʻlsa, u holda 
dioddan tok oʻta boshlaydi. 
Diodda kuchlanish nolga intiladi, chiqishda ham nol boʻladi. Signal 
chiqishda faqat bir shart bilan paydo boʻlishi mumkin, hamma diodlar yopiq 
boʻlsa, ya’ni hamma kirishlarda signal boʻladi. 
Qurilmaning chiqishdagi signal darajasini hisoblaymiz: 
2.21-rasm. AND diodli mantiqiy elementi: 
2.21 b)-rasmda – sxemaning ifodalanishi, c) –haqiqiylik jadvali.
2.5.4. Mantiqiy element NOT (EMAS) 
NOT (EMAS) mantiqiy elementi tranzistorni ishlatadi (2.22,a-rasm). 
Kirishda musbat kuchlanish х=1 tranzistor ochiladi va kollektorning kuchlanishi 

---

37 
nolga intiladi. Agar x=0 boʻlsa, unda bazada musbat signal yoʻq, tranzistor 
yopiq, tok kollektor orqali oʻtmaydi va R qarshilikda kuchlanish yiqilishi yoʻq, 
shunga asoslanib kollektorda E signali chiqadi. 2.22b,c-rasmda shartli 
ifodalanishi va haqiqiylik jadvali keltirilgan.