M. N. Mamadjonova tta farmakologiya kafedrasi katta ukituvchisi

Tasir kilish joyiga karab diuretiklar kuyidagi guruxlarga bulinadilar :

1. 
   Asosan buyrak naychalarini distal kismiga tasir etuvchi vositalar: dixlotiazid, stiklometazid, klopomid, oksodolin.
   
2. 
   Genli sirtmogining kutariluvchi kismidagi yugon bugimiga tasir etuvchi vositalar: furosemid, etakrin kislotasi.
   
3. 
   Buyrak naychalarining distal kismi oxiriga va yiguvchi naychalariga tasir etuvchi vositalar: triampterin, amilorid, spironolakton.
   
4. 
   Buyrak naychalarining proksimal kismiga tasir etuvchi vositalar: eufillin.
   
5. 
   Buyrak naychalarining xamma kismiga tasir etuvchi vositalar: mannit.
   

Shuni kayd etish joizki, filtrastiya jarayonini kuchaytirish peshob ajralishini kuchaytirmaydi, chunki birlamchi peshobning 99% kayta suriladi. Masalan: agar filtrastiya jarayoni 10% ga ortsa, peshob bor yugi 0.1% kupayadi. Agar reabsobrstiya jarayoni shungacha kamaysa, peshob ajralishi kuchli darajada oshadi 100%!
Buyrak naychalari epiteliysiga bevosita tasir etuvchi diuretiklar.
Dixlotiazid-kuchli diuretik vosita, kimyoviy tuzilishi buyicha benzotiazidin xosilasi bulib, tarkibida sulfanilamid guruxi bor. Tasir mexanizmi nefronning egri bugri naychalariningproksimal va distal kismlarida Na+ va u bilan boglik xlorionlarining reabsorbstiyasiningkamayishi bilan boglik. Diakarbga nisabatan karboangidraza faolligini kamrok susaytiradi. Dixlotiazid tasirida K+ va bikarbonat ionlarini reabsorbstiyasi Na+ va Cl- ionlariga nisbatan kamrok kechadi. Shuning uchun dixlotiazid faol saluretik vosita sifatida tanilgan. Na+ va xlor ionlari uzaro muvofik yoki ekvivalent mikdori ajraladi. Preparat astidozda xam uz samaradorligini yaxshi namoyon kiladi.Davomli kullanilganda xam, diuretik tasir kuchi kamaymaydi. Kandli diabet xastaligida preparat poliuriyani kamaytiradi, chankoklik xisini kamaytiradi, konning osmotik bosimi kuchli darajad pasayadi ( mexanizmi nomalum ). Kisman bunday tasir buyrakning konstentrlash kobiliyati oshishi va chankash markazi faoliyatini susayishi bilan boglik deb taxmin kilinadi. Kon bosimi yukori bulgan xollarda preparat uni tushiradi. MITdan dixlotiazid tez suriladi.Tasiri ancha tez boshlanadi (30-60 dakikadan sung) 10-12 soat davom etadi. Preparatga urganish ( kunikish ) rivojlanmaydi, lekin dixlotiazid peshob kislotasini ajralishini kamaytiradi va giperurekimiyani rivojlanishiga, shu tufayli podagra xastaligini kechishiga salbiy tasir etadi.
Kullanilishi: katta va kichik kon aylanish doirasida kon dimlanish xolatlarida ( yurak-tomir etishmovchiligi ), jigar stirrozida, nefritlar va nefrozlarada, xomiladorlar nefropatiyasida, buyrak usti bezi gormonlari va AKTG tasirida yuzaga kelgan shishlarda, xafakonlik xastaligida ( tuzsiz parxez bilan ), glaukomada. Dixlotiazidnibemorlar yaxshi kabul kiladilar, lekin davomli kullanilganda gipokaliemiya, gipoxloremik alkaloz, podagrani kuchayishi, kuvvatsizlik, dispepsiya rivojlanishi mumkin. Bularni oldini olish uchun, kaliy preparatlari KSL, asparkam, panangin berish kerak .