M. O’. Sariboyeva jahon va turkiy xalqlar adabiyoti o’quv-uslubiy majmua Guliston- 2017

Muhokama uchun savollar:

1. Xalqparvar oqin deb nom olgan shoir kim?

   
   

2. O’ttizinchi yillar tajribali hamda yosh shoirlar ijodi haqida fikr yuriting.

   
   

3. Ikkinchi jahon urushi yillaridagi qirg’iz lirikasidagi urush davrining ruhi aks etgan asarlar to’g’risida so’zlang.

   
   

2-asosiy savol bo’yicha darsning maqsadi:
Qirg’iz adabiyotining yuksala boshlagan davri haqida talabalarga ma’lumot berish.

Identiv o’quv maqsadlari:
1. Qirg’iz she’riyatidagi ona-yurtni ulug’lash mavzuining salmoqli o’rin egallagani haqida so’z yuritadi.

2. Ikkinchi jahon urushidan so’nggi yillar qirg’iz dramaturgiyasi to’g’risida so’zlaydi.

3. Qirg’iz adabiyotining barcha adabiy janrda takomil topgan davrini izohlaydi.


2-asosiy savolning bayoni:
Ikkinchi jahon urushi yillarida barcha xalqlar qatori qirg’iz xalqi ham yurt himoyasi uchun oyoqqa turdi. J. Turusbekov, M. Eliboev, S. Bo’lakboev kabi o’nlab qirg’iz yozuvchilari qo’lga qurol olib jang qildilar, ko’pchilik adiblar o’z ijodlarini jang xizmatlariga qaratdilar. Urushning birinchi kunlaridanoq A. Useboevning “Biz engamiz”, A. To’qomboevning “G’alaba bizniki”, J. Bokonboevning “Qizil bayroq-mening qalbim”, K.Malikovning “Mening Vatanim” nomli she’rlari vatanparvarlik ruhi bilan sug’orilgan edi.

Shu davrda qirg’iz adabiyotiga S.Eraliev, N.Boytemirov, S.Shimeev, K. Akaev, M. Aliboev singari adiblar kirib keldilar.

Ikkinchi jahon urushi yillarida Qirg’iz lirikasi janchi-shoir timsoli bilan boyidi.
Urush yillarida front va front orqasida mardonavor kurashgan hamda mehnat qilgan o’nlab mazmundor asarlar orasida A. Osmonovning “Katta Suy kanali” dostoni; K. Malikovning “Rossiya”, K. Ataevning “Sevastopol” she’rlari; A.To’qomboevning “Tyanshanlik razvetkachi” ocherki; K. Bayanilovning “Baxt” qissasi; A. To’qomboevning “Ont” pesalari salmoqli o’rin tutadi. Bu asarlarda urush davrining ruhi va vatanparvarlik fazilatlari hozirjavoblik bilan to’g’ri aks ettirilgan.
20-30-yillarda Qirg’iz adabiyotining umumiy taraqqiyotidan hiyla orqada qolgan nasr janri elliginchi yillarga kelib bir muncha taraqqiy etdi, yangi-yangi hikoya, ocherk, qissa va romanlar bilan boyidi. Urushdan so’nggi davr Qirg’iz adabiyotida bu salmoqdor adabiy janrni rivojlantirishda keksa avlod vakili T. Siddiqbekov bilan bir qatorda yosh yozuvchilardan N. Boytemirov va Ch. Aytmatovlarning ham xizmatlari katta.
T. Siddiqbekovning 1948-yilda bosilib chiqqan va Davlat mukofoti bilan taqdirlangan (1949) “Zamonamiz kishilari” romani Qirg’iz xalqining Ikkinchi jahon urushi yillaridagi fidokorona mehnatidan hikoya qiladi.
“Zamonamiz kishilari” romanida Issiqko’l sohilida joylashgan jamoa xo’jaliklaridan biridagi mehnatkashlarning hayoti, mehnati, front orqasini mustahkamlash uchun olib borgan kurashi voqealari tasvirlanadi.
N. Boytemirov adabiyot maydonida o’ttizinchi yillarning oxirlarida ko’rina boshladi, uning ijodi urush davrida shakllana bordi. 40-50- yillarda u nazm, dramaturgiya, va ayniqsa, nasr janrida ko’pgina salmoqli asarlar yaratdi.
Urushdan so’nggi yillarda Qirg’iz shoirlari qayta-qayta qalam tebratgan mavzulardan biri xalqlar do’stligi mavzuidir.
Urushdan keyingi 10-15 yil ichida qirg’iz nazmida Savronboy Jusuev, Raykan Shukurbekov, Suyunboy Eraliev, Muso Jong’oziev, Akbar To’qtaqunov kabi yosh qalamkashlar, o’zlarining original she’riy to’plamlari va dostonlari bilan dadil kirib keldilar. Qirg’iz shoiralaridan Nurkamol Jetiqashqeva, Satin Abdukarimovalar ijodi ham katta ahamiyatga ega. N.Boytemirov nasr va dramaturgiya sohasida ijod qilish bilan birga, she’riyatda ham dadil ijod qilgan, g’oyaviy-badiiy etuk dostonlar, balladalar va falsafiy- lirik she’rlari ahamiyatlidir. Ikkinchi jahon urushi yillarida qirg’iz dramaturgiyasi ham taraqqiy etdi. Dramaturgiya sohasida qalam tebratayotgan qirg’iz yozuvchilaridan ayniqsa, T.Abdumo’minov barakali ijod qildi. Uning sahna asarlari orasida «Tor dara» va «Qumloq adir» pesalarida laganbardorlik va ikki yuzlamachilik fosh etilsa, ikkinchisida qozoq geologlarining hayoti aks ettirilgan.