M porsaev, B. Sh. Safarov, D. Q. Usmanova raqamliiqtisodiyot asoslari

To‘g‘ridan-to‘g‘ri etkazib berish - bu ishlab chiqaruvchi to- varlarni vositachi tomonidan sotilishini nazarda tutadigan tadbirkorlik faoliyati turi.
Bunday holda, vositachi ishlab chiqaruvchidan tovarlarni o‘zi sotib olgan mijozdan to‘lovni olgandan keyingina sotib oladi.
Ushbu modelning afzalligi shundaki, mol sotib olishingiz va ularni omborda saqlash shart emas. Internet - do‘konning egasi yetkazib beruvchida mavjud bo‘lgan mahsulotlar to‘liq nomenklaturasini o‘zining Internet do‘konning saytida taqdim qi­lishi mumkin. Onlayn do‘kon egasi faqat yetkazib beruvchidan ma’lum tovarlarning mavjudligini kuzatishi kerak .
"Buyurtma bo‘yicha" savdomodeli
Ushbu tizimda ishlayotgan Internet-do‘kon egasi mint- aqadagi yoki qo‘shni hududdagi bir yetkazib beruvchilar bilan kelishadi va internet - do‘konda ularning mahsulotlarini taqdim etishi mumkin. Keyin o‘z internet-do‘konini reklama qiladi.
Internet-do‘konda buyurtmani qayta ishlash uchun do‘kon egasi molni yetkazib beruvchidan sorib olib, o‘z omboriga olib kelib va mijoziga buyurtma qilinan molni yetkazadi. Tovarni olgandan so‘ng, mijoz uni to‘laydi.
Bu modelning afzalligi internet-do‘konning egasi omborida tovarlar saqlab qolish kerak emas. Shunday qilib, xarajatlari kamayadi va molni yetkazib berish vaqti qisqaradi.
O‘z omborxonasi bo‘lgan model
Bu modelda Internet-do‘kon egasida mahsulotlari soti- lidigan ombori bo‘ladi. Afzalligi shundaki, internet-do‘konning egasi xaridorlarga mollarni imkon qadar tezroq yetkazib beradi va yetkazib beruvchida tovarlarning mavjudligi bilan bog‘liq hech qanday cheklovlar bo‘lmaydi - internet-do‘kon egasi o‘z ombo- rida nima saqlanishini aniq biladi .
Aralash model
Yuqorida sanab o‘tilgan modellarining gibrid modeli hisoblanadi.

3. 
   Internet - auksion
   

Auksion (lotincha "auctio" dan - o‘sish) - ochiq tanlov savdolarida tovarlar va xizmatlarni sotish jarayonida ularning yakuniy narxlari belgilanadi.
Virtual yoki tarmoq auktsionlarining xususiyati shundaki, ular Internetda kim oshdi savdosi tashkilotchisining saytida o‘rnatilgan maxsus dasturlardan foydalangan holda o‘tkaziladi.
Internet auktsion (Onlayn kimoshdi savdosi) - bu Internetda auktsion hisoblanadi. Oddiy kim oshdi savdosidan farqli o‘laroq, bunday kim oshdi savdosida masofadan turib web-sayt yoki kim oshdi kompyuter dasturi orqali takliflarni joylashtirish orqali qatnashish mumkin. Onlayn sotilgan tovarlarning narxi - ishtirokchilarining talab asosida ochiq savdolar davomida belgila­nadi.
Kim oshdi savdosining mohiyati shundan iboratki, narsa kim oshdi savdosi egasiga tegishli emas, u xaridor va sotuvchi o‘rtasida vositachi hisoblanadi.
E’lon taxtalardan, savdo maydonchalardan va internet- do‘konlardan farqli o‘laroq, kim oshdi savdosida narxni xaridor emas, balki sotuvchi tomonidan belgilanadi. Sotuvchi Internet- auksion qoydalarini belgilaydi.
Onlayn - kim oshdi savdosida hamma narsa sotilishi mum­kin: yer, oziq-ovqat va gullar, avtomobillar, qimmatli qog‘ozlar.
Onlayn- kim oshdi savdolari uzoq vaqt davomida (odatda 3­10 kun) o‘tkaziladi. Sotuvchi oldindan Internet-kim oshdi savdo- sini to‘gash vaqtini belgilaydi. Kim oshdi savdosi tugagandan so‘ng, xaridor tovarlar uchun pulni, sotuvchi esa tovarlarni xari­dorga topshirishga majburdir.
Internet kim oshdi savdolari turlari
Internet kim oshdi savdolarning 4 asosiy turi mavjud:

• 
  to⁴g‘ridan-to⁴g‘ri (ingliz tilida) ;
  
• 
  teskari ;
  
• 
  golland (ulgurji) ;
  
• 
  yanki (ularning narxidan).