M s h. Nurmatova, s h. T. Xasanova, D. E. Azimova ustaxonada amaliy

Birishmi tillo chortor 
- u t o 'r t yo'lli z a r ip va en g yaxshi 
sifatli ipak ip. O q ipak ipdan k u m u s h r a n g g ullar tikiladi. XIX 
a srn in g 90-yillari b o s h id a 4 0 - o 'r a m l i g 'a lta k ip pay d o b o 'lg a n d a u 
z a r d o 'z lik d a keng ishlatilgan.
«Tilla» k a l y o b a t u n qilish u c h u n sim ipga tilla suvi y u g u r- 
tirilgan. K a l y o b a tu n n i n g asosini tashkil e tu v c h i ipak ip n in g rangi 
tu r l i c h a b o 'lg a n . K a ly o b a tu n b ila n sim B u x o ro z a rd o 'z lig in in g
asosiy x o m a sh y o s i h iso b la n g a n . A yniqsa, k a ly o b a tu n X IX asrning 
b o s h i d a sh u p a y tg a c h a b o 'l g a n dav rg a oid b a r c h a b u y u m la rd a
147

---

u c h ra y d i. Z a r d o 'z lik d a oltin , k u m u s h rangdagi ipak h a m d a s u n ’iy 
ipak va to la la rd a n foydalaniladi.
Z a r d o 'z l i k d a y an a p o 'l a k c h a , o lm o s q ubbalar, zarhal t o 'g 'a l a r
va b o s h q a la r ishlatiladi.
P o ‘la k ch a — z a r d o ' z l i k d a i s h l a t il a d i g a n k i c h k i n a p i s t o n
(pirpirak). U m ay d a o q , qizil, sariq va b o sh q a ra n g la rd a b o 'la d i. 
B uy u m n i bezash u c h u n q ad a la d ig a n , o 'rta s id a n tesh ik ch a qilingan 
m etall pisto n ch a.
O lm os qubbalar — turli nav o l t in d a n z a r d o 'z la r n i n g o'z la ri 
y a s a g a n z a rg a r lik t a q i n c h o q l a r i g a o ' x s h a b k e t u v c h i b o ' r t m a
n a q s h l a r , d u r h a m d a q i m m a t b a h o ta b iiy va s u n ' i y t o s h l a r ,
s h i s h a d a n tayyorlangan m u n c h o q l a r ishlatiladi.
Z arhal to ‘g ‘alar — m ah alliy za rg arla r islilagan, o d a t d a q o r a sir 
va feruza bilan b ez atilgan, nafis gul naqshi tushirilgan b o 'la d i.
Z a r d o 'z l i k d a o 'z ig a xos a s b o b - u s k u n a l a r ishlatiladi. N a q s h
k om p o zitsiy a lari chizish u c h u n c h iz g 'ic h la r, y u m s h o q va q a ttiq
q o r a q a l a m l a r , d a f ta r, a l b o m , o 'c h i r g 'i c h l a r , sh a ffo f, k a r t o n
q o g 'o z la r kerak b o 'lad i. Z a r d o 'z l i k qurollari u n c h a lik k o 'p em as. 
B ular c h a m b a r a k , ya'n i k o r c h o 'b . U n in g t o 'p , n im c h a va m a y d a - 
c h u y d a b u y u m l a r u c h u n m o 'lja lla n g a n u c h turi m a 'l u m . U la r 
t u z ilis h i j i h a t i d a n bir xil b o 'l i b , h a j m l a r i n i n g k a t t a - k ic h ik l i g i
b ila n g in a b ir-b irid a n farq qiladi.
K o r c h o 'b uzunligi 320 s a n t i m e t r g a c h a b o 'lg a n ikki te n g yonli 
silliq y o g 'o c h d a s ta d a n iborat b o 'lib , uchidagi h a ra k a tla n u v c h i 
s h a m s h ira k y o rd a m id a c h a m b a r a k n i istalgan k attalikka keltirish 
m um k in .
C h a m b a r a k k a qilingan kerish tortilib, ta y y o r b o 'l g a n b u y u m
bilan birga c h iqarib o linadi. Z a r d o 'z l i k d a q a d i m d a n p a tila d e g a n
asb o b ishlatiladi. Patila q a ttiq y o g 'o c h d a n . uzunligi 20 s a n t i m e t r
b o 'l g a n , t o 'r t qirrali va payya qilib t a ra sh la n g a n , ichini kovlab 
q o 'r g 'o s h i n quyib v a z m in la s h tirilg a n b o 'la d i. U n g a t o ' r t qavat 
qilib z a r ip o 'r a la d i. B u n d a y p a t il a l a r ip n in g orasi z ic h b o 'l i s h i n i
t a 'm i n l a g a n . Z a r d o 'z li k d a an g ish v o n a h a m ishlatiladi. A n g ish v o n a
b a r m o q n i saqlovchi d e g a n m a ’n o n i bildiradi. Q o 'l g a igna kirib 
ke tm a slig i u c h u n b a r m o q q a kiyiladigan m etall g 'ilo f. A n g i s h -
v o n a n i n g ustki va y oni ig n a n i keti q a d a la d i g a n c h u q u r c h a l a r d a n
i b o r a t b o 'l a d i . Z a r d o 'z l i k is h id a ikki xil a n g i s h v o n a d a n f o y ­
d a l a n il a d i . Biri fabrika a n g is h v o n a s i b o 'l i b , uni o ' r t a b a r m o q q a ,
ik k in c h isi tagsiz, q alin c h a r m d a n yasalib, c h a p q o 'l n i n g u c h t a
b a r m o g ' i g a ta q i l ib i s h la n a d i. C h a r m a n g i s h v o n a n i f a b r i k a d a
148

---

m e t a l l d a n is h la n g a n i h a m b o 'l a d i . Z a r d o 'z l i k ish id a q a y c h i
b o 'l a d i . Q ay ch i u s h tu r g a r d a n , y a ’ni «Tuya B o'sh qaychi» d egan 
m a 'n o n i beradi. T u y a b o 'y n i g a o 'x s h a s h q aychi gul q irq ish d a 
i sh la tila d i. O d d iy uy r o ' z g 'o r d a ishlatiladigan m etall q a y c h ila r 
h a m b o 'la d i. Ig n a la rn in g o 'r t a c h a kattalikdagilari ishlatiladi.
Q u y i d a g i r a s m l a r d a z a r d o ' z l i k u c h u n k e r a k b o ' l a d i g a n
a s b o b lar, za r iplar, n a q s h n a m u n a l a r i berilgan:
149

---

---