Magistratura bo’limi
Download 1.05 Mb. Pdf ko'rish
|
ijtimoiy himoya tizimi va unda pensiya tizimining rivojlanish yonalishlari
|
YaIMning qisqarishi
ishsizlikning o’sishi Pensiya fondining moliyaviy barqarorligini kuchayishi soliq tushumlarining qisqarishi pensiya tizimini isloh qilishga bo’lgan ehtiyojning ortishi ishlab chikarish sur’atlarining pasayishi
iqtisodiy inqirozning pensiya tizimiga ta’siri 64
mamlakatlar pensiya tizimida о‘tkazilayotgan islohotlarga yordam berish maqsadida Londondagi iqtisod maktabida Pol Jonson tomonidan kompyuterda ushbu tizimni takomillashtirishning modeli yaratildi. Bu model Jahon bankining Iqtisodiy rivojlantirish institutini konsultantlari tomonidan Qozog‘iston Respublikasida sinab kо‘rildi. Taqdim qilingan model yordamida 1995 yildan 2075 yilgacha yillik prognozlar qilindi, ushbu model yordamida har xil parametrlar va kombinatsiyalar bilan kelgusi davrlar uchun xulosalar qilish imkoni yaratiladi. Mazkur model ikkilamchi pensiya fondlarini jalb qilish yо‘li bilan pensiya tizimini fundamental qayta qurish yо‘lini kо‘rsatdi. Modelda Jahon banki ma’lumotlari asosidagi aholi tarkibi о‘zgarmas element bо‘ladi. Pensionerlarning umumiy soni, badal tо‘lovchilarning soni, о‘rtacha ish haqi, о‘rtacha pensiya miqdori, pensiyani moliyalashtirish uchun kerak bо‘ladigan majburiy ajratmalar stavkasi о‘zgaradi. Agar shu parametrlar har yilga kiritilsa, 2075 yilgacha bо‘lgan davr uchun tahlil natijalarini olish mumkin.Mazkur modelda xulosa sifatida har yilgi pensiya tizimini moliyalashtirish uchun kerak bо‘ladigan badal stavkalari, pensionerlar bilan badal tо‘lovchilar о‘rtasidagi munosabat, har yilgi pensiyalarning boshlang‘ich yildagi pensiyaga nisbatan real qiymati, har yilgi davlat, xususiy va kombinatsiyalashgan tizimdagi о‘rtacha pensiya
miqdori, badal stavkalari kabi ma’lumotlar aniqlanadi. Jahon banki mutaxassislarining takliflari asosida pensiya yoshini asta-sekin erkaklar va ayollar uchun 65 yoshga kо‘tarish kо‘zda tutilgan.
Rivojlangan mamlakatlarda davlat pensiya ta’minoti tizimi bilan bir qatorda davlat tasarrufida bо‘lmagan xususiy pensiya ta’minoti ham mavjud. Uning zarurligi quyidagi ikki asosiy sabablardan kelib chiqadi. Birinchidan, bozor munosabatlari va demokratiya fuqarolarga kо‘proq erkinlik va davlat tasarrufidan mustaqil bо‘lish imkonini berish bilan bir qatorda, ularga о‘z hayotlarini farovon qilish, jumladan, ijtimoiy jihatdan ta’minlanish borasida katta mas’uliyat yuklaydi. Ikkinchidan, har bir davlat qanchalik rivojlangan bо‘lishidan qat’iy nazar, moliyaviy imkoniyatlarining che-garasi mavjud. Davlat fuqarolarni, ular mehnat qobiliyatlarini yо‘qotgunlariga qadar bо‘lgan ijtimoiy 65
himoyalanganlik darajasida ijtimoiy ta’minlash imkoniga ega emas. Shuning uchun har bir davlat fuqarolarning ijtimoiy ta’minlanganlik darajasini о‘z imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda belgilaydi. Amaldagi pensiya tizimi keskin islohotlarni jadal davom ettirish, Pensiya jamg‘armasi balansida yuzaga keladigan taqchillikni bartaraf qilish va aksincha, ijobiy qoldiqqa erishish imkoniyatlarini beradi.
Download 1.05 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|