Magnit maydoni. Toklarning o’zaro ta’siri

Magnit maydondagi tokli o’tkazgichga ta’sir qiluvchi kuchni xam Amper aniqlagan. Bu 
quyidagicha ta’riflanadi. Magnit maydon induksiya vektori () magnitmaydonni miqdori 
jixatidan xarakterlovchi fizik kattalikdir, ya’ni: «Magnit maydonning biror nuqtasidagi 
induksiya vektori deb, maydonning shu n uqtasida kiritilgan magnit momenti bir birlikka teng 

---

bo’lsa tokli yopiq konturga ta’sir qiluvchi maksimal aylantiruvchi kuch momentiga mikdor 
jixatidan teng bo’lgan fizik kattalikka aytiladi»,
Uning matematk ifodasi quyidagicha: ya’ni o’lchov birligiTesli (Tl)]. 
Magnit induksiya chiziqlari deb, shunday egri chiziqlarga aytiladiki, uning har bir 
nuqtasiga magnit induksiya vektori urunma ravishda yo’nalgandir. Uning yo’nalishini Parma 
qoidasiga asosan aniqlash mumkin. (15-rasm).
Magnit maydondagi tokli o’tkazgichga ta’sir qiluvchi kuch quyidagigan teng, ya’ni Amper 
kuchi: =B
.
I
.
l
.
sinα - bu Amper qonuning matematik ifodasidir. Bundan quidagi ta’rifni aytish 
mumkin, ya’ni gap qo’l qoidasi bo’yicha: «Agar ochiq chap qo’lning kaftiga () indeutsiya 
vektorining utkazgich uzunligi (1) ga proporsional tashkil etuvchisi tushayotganda, to’rt 
barmoq (I) tokning yo’nalishi bilan mos tushsa, 90 ga kirilgan bosh barmoq o’tkazgichga ta’sir 
qiluvchi () Amper kuchining yo’nalishini ko’rsatadi». Bu Amper qonuni ta’rifidir.
Amper qonunida magnit maydon induksiya vektorining son qiymatini aniqlash mumkin: 
yoki (H- magint maydon kchlanganligi vektori). 
Magnit maydon xarakatlanayotgan zaryadli zarraga ta’sir qiluvchi kuch -
Kuchi deb ataladi, ya’ni magnit maydondagi quvatli o’tkazgichga tasir qiluvchi Amper 
kuchining vujudga kelishini Lorens quyidagicha tushuntirdi: o’tkazgichda toknihosil qiluvchi 
tartibli harakrerlanayotgan zaryadlarga magnit maydon ta’sir qiladi. Amper 
qonunida foydalanib, maginit maydonda harakatlanuvchi zaryadga tasir etuvchi kuchni topish 
mumkin. Ya’ni Amper qonunidagi tok kuchi I ni I= j. S=q…v.n.S deb yozish mumkin. Bunda: 
j-tokning zanjirli, S-vtkazgichning ko’ndalang kesim yuzasi, q -zaryad, n -zaryadlar 
konsentraksiyasi, v -zaryadning tezligi. Uni e’tiborga olsak. 
=q.v.n.s.l.sinα=q.v.Nsinα, (bunda Nqn..s.l=n.V).
Bunda==q.v.B sinα. Lorens kuchini xisoblash mumkin . 
Demak Lorens kuchi quyidagicha taьriflanadi . “Bir jismli magnit maydonda xarakatlanayotgan 
zaryadga ta’sir qiluvchi Lorens kuchi darajaning zarrachaning zaryadiga (q) ga, uning 
tezligiga (v) magnit maydoning induksiyasiga () va v tezlik bilan induksiya vektorlari 
orasidagi burchakning sinusiga to’g’ri proporsional. kuchining yo’nalishi chap ql qoidasi 
asosida aniqlanadi. «Agar ochiq chap qo’lning kaftida induksiya vektrning zaryad 
tezligiga (v) perpendikulyar tashkil etuvchisi tushayotganda to’rt barmoq musbat zaryadining 
yo’nalishi bilan mos tushsa 90
0
kerilgan bosh barmoq zaryadga ta’sir qiluvchi Lorens kuchining 
yo’nalishini ko’rsatadi»