Magnit maydoni. Toklarning o’zaro ta’siri

1-pastula: o’zgaruvchan magnit maydon atrofida fazod uyurmali elektr madonn hosil qiladi.
2-pastulat: o’zgaruvchan elektr maydon atrofida fazod uyurmali magnit maydonhosil bo’ldi.
Bu maydonlar bir-biriga uzluksiz bog’liq bo’lganligi uchun ularning umumiy maydoniga 
elektrmagnit to’lqinlar deyiladi. 
Fazonig biror nuqtasida hosil qilingan davriy ravishda o’zgaruvchan elektromagnit maydon 
fazoning bara tomoniga tarqalishi natijasi elektrmagnit to’lqinlar deyiladi.
Tebranish konturi Bilan hosil qiluvchi elektrmagnit to’lqinlarining tarqalish 
elektrmagnit ko’rinish deyiladi. 
Nems fizigi Gers elektrmagnit to’lqinnig qaytishii sinishi, interfrensiyasi, defraksiyasi vash 
u kabi xodisalarni tekshirib, optikaning barcha qonunlarini elektrmagnit to’lqinlariga qo’llash 
mumkinligini aniqladi.
Gers tarjimalari asosida elektrmagnit to’lqinlarning quyidagi xossalarda yutiladi 
va sochiladi. 
1. Xuddi yorug’lik to’lqinlari kabi elektrmagnit to’lqinlar moddalari yuiladi va sochiadi.
2. Elektrmagnit to’lqin metal sirtiga qanday burchak asosida tushsa, xuddi shunday burchak 
Bilan qaytadi. 
3. Elektromagnit to’lqin ikki muhim chegarasiga tushsa, xuddi yorug’lik nuri kabi sinib o’tadi.
4. Elektrmagnit maydoning va vektorlari to’lqinning tarqalishiga perpendikulyar 
bo’lganligi uchun, elektrmagnit to’lqinlar ko’ndalang to’lqinlardir. 
5. Elektrmagnit to’lqinlar yuqori chastotali generatorda qutublangan, ya’ni tebranish 
ampletudadalari muayan tekislikda joylashgn to’lqin ko’rinishida hosil bo’ladi.
6. Elektrmagnit to’lqinlar ham yorug’lik to’lqinlari abi interferensiya, 
difraksiya va dispersiyadan iboat bo’lgan muhim hodisalarni kuzatish mumkin. 
Elektrmagnit to’lqinlarning uzunligi juda ata diopozakni qamrab olgan: to’lqin uzunligi bir 
necha ming km bo’lgan radioto’lqinlardan tortib, juda kichik bo’lgan rintgent 
nurlariga va xatto to’lqin uzunligi -nurlargacha.
To’lqin uzunligiga ko’ra elektromagnit to’lqinlarni past chastotali nurlar , radioto’lqinlar 
infraqizil nurlar ko’prikdagi yorug’lik nurlari ultrabinafsha nurlar rentgen nurlar - nurlari 
ga bo’linadi. 
To’lqin uzunligi kamaya borgani sari to’lqin uzunliklari orasidagi miqdoriy farq 
nurlarning sifait o’zgarishiga sababchi bo’ladi. Yorug’lik nurlari moddada to’la yutiladi, qisqa 

---

to’lqinli nurlar (rentgen va gamma nurlari) kuchsiz yutiliyu, shu moddani kesib o’tadi.
Uzun to’lqinligi nurlar Bilan qisqa to’lqinli nurlar orasidagi asosiy farqi shundan iboat, 
to’lqin uzunligi kichiklashishi bilan nurlarda zarralarning xususiyait yaqolroq nomoyon bo’ladi. 
( maslan nurlar). 
http://fayllar.org