Махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик-технология

ХIV- БОБ. ИННОВАТСИОН ЛОЙИҲАЛАРНИ БОШҚАРИШ

1. 
   Инноватсион ишланмаларнинг хусусиятлари
   

Еҳтиёжга қараб, лойиҳалар турли хусусиятларга қараб баҳоланади - мезонлари бўйича. Луғатларда «мезон» атамаси баҳолаш мезонини, яъни таққослаш асосида (бир нарсанинг таърифи ёки таснифи, баҳоланиши) атрибутни англатади. Шу сабабли, соддалаштириш учун "белгиси" ёки " хусусиятлари" тушунчаларини "мезон" ўрнига фойдаланиш афзалроқ.

Катта йирик давлат лойиҳалари учун уларнинг мақсадларига мувофиқ, мамлакатдаги иқтисодий ва сиёсий вазият ҳамда лойиҳанинг ҳуқуқий хавфсизлиги, лойиҳага жамоатчилик жавобгарлиги, лойиҳанинг иш билан бандлиги ва бошқалар сабабли мақсадли мезонлари муҳим аҳамиятга эга. Атроф-муҳит, илмий-техникавий, саноат, тижорат ва бозор мезонлари, лойиҳанинг минтақавий хусусиятлари, лойиҳани ишлаб чиқувчи мезонлари (тажриба, малака, молиявий барқарорлик, потенсиал) бўлиши мумкин. Замонавий ҳар қандай лойиҳа ўзига хослик, инноватсия хусусиятларига эга бўлиши керак.
Инноватсион лойиҳаларни комплекс баҳолаш учун уларнинг хусусиятлари одатда ишланмалар объектининг мақсадига мувофиқ белгиланади. Ишланмалар обекти (иши) тури бўйича илмий-тадқиқот, ихтирочилик, лойиҳа-конструкторлик, технологик, ишлаб чиқариш, ташкилий-бошқарув, маркетинг, таъминловчи (маълумотлар базалари, дастурлар, асбоблар, логистика, ўқув қўлланмалари, стандартлар ва бошқалар) бўлиниши мумкин. Улар ушбу турларнинг мазмунини турли хил ҳажмда мураккаб қилиш учун бирлаштирилиши мумкин. Баҳолашнинг методологияси универсал бўлиши керак ва ишланмаларнинг маълум бир турига таснифлашига боғлиқ эмас.
Илмий ва ўқув адабиётларида инноватсион ишланмаларнинг асосий хусусиятларини аниқ баҳолашнинг аниқ таърифи йўқ, бу эса уларининг эксперт баҳолашларида чалкашликка олиб келади. Масалан, тадқиқот ишлари ва лойиҳаларда, қоида тариқасида, илмий натижалар илмий янгиликнинг ўзига хос хусусияти остида ўзига хос хусусиятларини таъкидламасдан тақдим этилади; баъзи ҳолларда илмий аҳамиятга эга эмас, ёки нотўғри талқин этилади; амалий янгиликлар ва аҳамиятлилик худди шу тарзда оқланмайди; долзарблиги барча жиҳатларда кўриб чиқилмайди; у энг муҳим хусусиятни - илмий ва амалий ишланмаларнинг рақобатбардошлигини кўрсатмайди ёки чекланган кўрсаткичлар бўйича баҳоланади.
Баҳолаш фаолиятининг асослари бўйича чоп этилган материаллар асосан бозорга киритилган маҳсулотларга тааллуқлидир ва инноватсион маҳсулотларга билвосита муносабатларга эга. Энг муҳим инноватсион хусусиятларни ва ишланмалар кўрсаткичларини таъкидлайдиган экспертлар баҳолаш тизимини яратиш зарурати туғилди.
Тавсия этилган рейтинг (баҳолаш) тизимининг асосий ғояси ёки Консепсияси кўрсаткичлар шаклида ишланмалар хусусиятларини (белгиларини) тўлиқ таснифлаш, уларни гуруҳларга ва турларга бўлиниш, тадқиқот ва амалий натижалар учун асосий кўрсаткичларни аниқлаш ва балл билан тузатишлар билан аниқлаш ишланмаларнинг ўзига хос хусусиятларини тавсифловчи сифат кўрсаткичлари бўйича коеффитсиентлардан фойдаланиш.
Бу ерда умумий хусусиятларнинг бешта гуруҳи ажралиб туради:
-илмий хусусиятга эгалиги,яъни илм-фан талабларига жавоб берадиган катта миқдордаги ишланма;
-амалийлик,яъни амалий фойдаланиш учун зарур бўлган катта миқдордаги ишланма;
-долзарблиги,яъни муайян вақт ичида ривожланиш жараёнида мулкий эҳтиёжларини ифодаловчи мезон;
-тўлиқлик,яъни экспертизага тақдим этиш учун ишланманинг тайёргарлик даражаси;
-рақобатдошлик,яъни рақиблардан куъра кўпроқ ижтимоий, ишлаб чиқариш ва корпоратив эҳтиёжларни ва манфаатларни қониқтирадиган инноватсион ишланма хусусиятларининг тўплами.
Ҳар бир хусусият тури ва гуруҳи томонидан блокланган ўз кўрсаткичларига
егадир.