Majmua pdf

YUlian kalendaridagi kamchiliklar va Grigorian kalendari. 325-yilda Nikey soborida
YUlian kalendari yagona xristian kalendari sifatida qabul qilindi va ular 21 martni bahorgi teng
kunlik kuniga mos keltirdik deb, o‘yladilar. Xristianlarda diniy pasxa bayramini o‘tkazishda
buning ahamiyati katga edi. Ular bir necha asrdan so‘ng xaqiqiy bahorgi teng kunlik nuqgasi
kalendarga to‘g‘ri kelmay qolganligini sezib qoldilar. XVI asrniet ikkinchi yarmiga kelib, bu farq
10 kunga etdi, ya’ni bahorgi teng kunlik nuktasi 21 mart emas, 11 martga to‘g‘ri kelib qoldi. Bu
cherkovni tashvishga solib qo‘ydi, ya’ni pasxa bayrami borgan sari yozga surila boshladi bu esa
Nikey sobori karoriga zid edi. Pasxa bayrami 21 martdan keyingi to‘lin oydan so‘ng birinchi
yakshanbada nishonlashi kerak edi. YUlian. kalendaridagi kamchiliklarni 1324 yilda vizantiyalik
olim Nikifor Grigora aniqladi va bunga imperator Andronika S diqqatini qaratdi. Lekin imperator
kalendarni isloh qilishga ruxsat bermadi.YUlian kalendaridagi kamchiliklarni XVI asrning birinchi
yarmida Vizantiyada yashovchi olim - Matvey Vlastar ham ta’kidladi. 1373 yilda Vizantiyalik
olim Isaak Argir kalendarini islox kilish zarurligini asoslab berdi. YUlian kalendarini qaytadan
isloh qilish zaruratini katolik cherkovi vakillari ham ta’kidladilar. Bu fikrni Kliment VI ham
qo‘llab-quvvatladi. 1414 yilning martida kardinal Per d'Ali tashabbusi bilan kalendar masalasi
muhokama kilindi. 1437 yilda bu masala Bazzel soborida ko‘rib chikildi. Unda uyg‘onish
davrining faylasuf olimi Nikolay Kuzanskiy (1401-1464) uzining loyihasi bilan tanishtiradi. 1457
yili papa Sikst VI kalendarni isloh qilish va pasxa hisobini to‘g‘rilashga tayyorgarlikni boshlab
yuboradi. SHu maqsadda papa Rimga etakchi nemis astronomi va matematigi Regiomont (1436-
1476)ni taklif qildi. Lekin olimning bevaqt o‘limi tufayli papa bu ishni keyinga surishga majbur
21
Баъзи сенэт аъзолари ойларга бошқа Рим императорлари номларини ҳам ҳаракат қилиб қўрган. Император Тиберия (14-
37), номига сенат септембер ойини-Тибериус. Аврелиа Коммода (176-192) номига яна сентабр ойи- Коммодус, октомберни - 
Домициан (81-96) шарафига-Домициаиус деб аташга ҳаракат килганлар. Лекин бу номлар ўша даврдаёқ кабул қилинмаган.
16

---

bo‘ladi. XVI asrda kalendar masalasi bilan Lyuteran (1512-1517) va Triden (1545-1563) soborlari
shug‘ullanadi. 1514 yilda Lyuteran sobori' kalendar islohot bo‘yicha maxsus komissiya tuzadi va
Evropada mashxur bo‘lgan astronom Nikolay Kopernik (1473-1543)ni Rimga taklif qiladi.
Nikolay Kopernik o‘sha davrda tropik yilining uzunligi aniqlanmagani uchun komissiya tarkibida
ishtiroq etishdan bosh tortadi.