Макон ва вақТ

Demokrit, Epikur
Lukretsiy Kar
Makon obektiv,
bir xil va cheksiz
Demokrit,
Platon
Demokrit,
Epikur
Makon va vaqt
Mikrodunyo
Makrodunyo
Jonli tabiat
Megadunyo
Ijtimoiy borliq
Biologik vaqt
Psixxologik vaqt va hk.

Shunga qaramay, makon va vaqt haqidagi bu tasavvurlar muayyan empirik asosddan holi emas edi.

XVIII-XIX asrlarda
Substansional konsepsiya
falsafada
Yetakchi
konsepsiya
Materiyadan tashqarida sof makon yoki
Moddiy jarayonlar bilan
Mutlaqo bog’liq bo’lmagan vaqt mavjud.
Metafizik
konsepsiya

«...Xamma narsa vaqtda yuzaga kelmaydi, balki o’zi shu shakllanish yuzaga kelish va yuz berishdir».

F. Gegel .

Dealiktik tafakkur sohibi bo’lgan. U makon

mustaqil bo’lishi mumkin emasligini qayd etgan.

.
aristotel
Xarakat

«Oldin»

Vaqt shu “hozir”ning ketma-ketligi,
ularning almashuvi, sanog’I, hisobi,
“oldingi va keyingiga bog’langan
Xarakatlar soni”dir.

«Keyin»


«Keyin»


«Oldin»


«Hozir»


«Hozir»

Vaqt
Subektiv idealizm
Vakillari
Makon va vaqt haqida.
D. Yum (1711-1776)
I. Kant (1724-1804)
Makon va vaqt
Individual ong shakllari
Mavjudlikning
Obektiv xususiyati.
Inson hissiyoti
Shakli-kuzatish shakli
Ham makon va
Vaqtga subektiv
Materialistik yondashuv
Vakillari
Makon va vaqt haqida
I. Nyuton (1643-1727)
A. Enshteyn (1879-1955)
Makon va vaqt
Ongdan tashqarida
Mavjud.
Ular faqat
Irodada mavjud
Makon va vaqt nisbiylik nazariyasi nuqtayi nazardan
Materiya
mavjudligining
antributlari.
Materiya kabi,
mustaqil xolda
mavjud bo’la
olmaydi.
Makon,
Vaqt,
Harakat.
Materiya
mavjudlikning
asosiy shakllari
Dunyo muqarar
tarzda faqat
makon va vaqtda
mavjud.
Makon va vaqtning
asosiy xossalari
Makonning
Uch o’lchovliligi
Vaqtning bir
yo’nalishliligi
Makonning ko’p
O’lchovliligi.
Nisbiylik nazariyasini rivojlantiruvchi va kuchli, kuchsiz, elektromagnit
va gravitatsion o’zaro ta’sirlariga nisbatan yaxlit yondashuvchi hozirgi
tabiiy-ilmiy konsepsiyalar makonning uch o’lchovliligi va vaqtning bir
o’lchovliligi (u o’tmishdan kelajakka qarab oqishi)ni moddiy jismlar
borlig’ning extimol tutilgan hollaridan biri sifatida talqin qiladi
va bizning Metaglaktikamiz bilan bir qatorda o’zga dunyolar ham
mavjudligini faraz qilib, makon va vaqtning ko’p o’lchovliligi g’oyasini
Ilgari suradi. Boshqa olamlarda makon va vaqt butunlay o’zgacha
tuzulish, ko’lamlilik va shakllarga ega bo’lishi mumkinligi taxmin qilinadi.
Makonning uch o’lchovlililgi.
Makonning uch o’lchovliligi hanuzgacha ilmiy-nazariy jihatdan
aniq isbotlanmagan. Makon va vaqtning cheksizlgi hamda