Makroiqtisodiyot fanidan ma'ruza matni doc

16- Mavzu. Xalqaro savdo nazariyasi 
Reja 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

16.1. Xalqaro savdoning zaruriyati va uning asosiyko’rinishlari 
16.2.  A.Smitning mutlaq  vaD. Rikardoning nisbiy ustunlik nazariyasi 
16.3. Xeksher – Olinningneoklassikkonsepsiyasi. Leontevtaajjubi 
16.4.Xalqarosavdoningzamonaviynazariyalari (Porternazariyasi). 
 
16.1. Xalqarosavdoningzaruriyativauningasosiyko’rinishlari 
 
Jahonsavdositashqiiqtisodiyaloqalarningasosiyshaklidir. 
Tashqi  savdoning  vujudga  kelishi  ikki  muhim  obyektiv  sabab  bilan 
izohlanadi. 
Birinchidan,  bu  tabiiy  va  xom  ashyo  resurslarining  mamlakatlar  o’rtasida 
notekis taqsimlanganligi.  
Xalqarosavdorivojlanishiningzarurliginibelgilovchiikkinchimuhimsababshun
dakihammamamlakatlarhambarchaturdagimahsulotnibirxilsamaradorlikbilanishlab
chiqaraolmaydi.  
Buikkiobyektivsababharqandaymilliyiqtisodiyotningtakrorishlabchiqarishija
rayonidaxalqarosavdoningahamiyatinianiqlaydi. 
90-
yillarningboshlaridaxalqarosavdohajmiAQShdayalpimilliymahsulotning 
16-18 
foizini, 
Germaniyada 
30-39 
foizinitashkiletdi. 
ShudavrdaO’zbekistonyalpimilliymahsulotidatashqisavdoningulushi 
10-12 
foizatrofidabo’ldi. 
Tashqisavdoxalqaroayirboshlashningan’anaviyshaklisifatidaquyidagiko’rinis
hlarnio’zichigaoladi: 
•
 
mahsulotlarniayirboshlash: 
yoqilg’i-xomashyomahsulotlari, 
qishloqxo’jaligimahsulotlari, sanoatmahsulotlari; 
•
 
xizmatlarniayirboshlash: muhandislik-maslahatxizmatlari; 
•
 
transport  xizmatlari,  sayyohlik  va  boshqa  xizmatlar.  Hozirgi  vaqtda 
xizmatlarning jahon eksportidagi hissasi 30 foizdan oshib ketdi; 
•
 
yangi  ilmiy-texnik  ma’lumotlarni  ayirboshlash:  lisenziyalar  va  «nou-
xou»lar. Ularhissasigaxalqarosavdoaylanmasining 10 foizigayaqinito’g’rikeladi. 
Xalqarosavdomahsulotlari, 
xizmatlarvafan-
texnikama’lumotlariniayirboshlashningbarchako’rinishlaritashqisavdooperasiyalari
yordamidaamalgaoshiriladi.  Ular  o’z  navbatida  eksport,  import,  reeksport  va 
reimport operasiyalariga bo’linadi.