Мактаб директорининг суҳбати

 

---

19 
4.PEDAGOGIK TAHLIL ETISH SHAKLARI VA MAZMUNI 
Dars zichligini taxlil qilishda uni ko„rsatkichga ta‟sir ko„rsatgan hamma 
faktolarni aniq bayon qilish kerak. Shu maqsadda mashqni bajarilgan vaqti uni 
xarakteri bilan solishtiriladi. Masalan: yugurish vaqtini masofa mustaqil darsni 
motor zichligini taxlil qilishda ham o„quvchilarni olayotgan yuklamalarini 
yoyishga jinsiy xususiyatlariga solishtirish shart. Yuqorida ko„rsatilayotganlardan 
tashqari pedagog tomonida dars vaqtini samarali o„tkazish maqsadida tashkil 
qilingan sport snaryadlarni oldindan qo„lay joydan o„rnatilganligini ommaviy 
inventarlardan mashq bajarishda unumli foydalanganligini dars zichligini 
maqsadga muvofiq o„rgatish uchun tashkil qilish metodikalaridan foydalan-
ganligini o„quvchilarni qayta saflashlarga ketgan vaqtni ham baholash shart. Dars 
zichligini taxlil qilishda uning ko„rsatgichiga ta‟sir ko„rsatgan hamma omillarni 
aniq bayon qilish kerak.
Toshkeng shaxridagi №___ maktabning____sinfda praktikant-talaba 
tomonidan o„tkazilgan darsda xronometraj olib borish. 
PROTOKOL
Da
rs
n
ing
q
is
ml
ar
i 
O„
quvc
hi
lar
i
sh
f
aol
iya
ti
n
ing
maz
mun
i 
Ish
f
aol
iya
ti
n
i 
tugas
h
va
qt
i 
m
in
` 
O„
qi
tuvch
in
i 
ti
nglas
h
, 
kuz
at
ish
, 
o„
ylas
h 
b
.q
M
as
hq
ba
jar
va
qt
i 
va
qt
i 
M
as
hg„
ulot
joy
in
i 
inve
n
.T
ayyor
las
h
va
y
ig„
is
ht
ir
ish
Va
zi
fa
ba
jar
ish
uc
hun
na
vba
t 
kut
ish
va
qt
i 
O„
qi
tuvch
in
ing
a
yb
i 
b
ilan
ke
tgan
va
qt
E
slatma
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
Darsga kechikib 
kelish 
1 
1-00 
1-00 
Saflanish, raport 
2 
Dars vazifalarini 
2-30 
30 

---

20 
bayon etish 
Yurish 
2-50 
20 
Harakatda mashq 
bajarish 
4-30 
1-40 
Yugurish 
5-05 
35 
Yurish 
5-30 
25 
Sherengaga qayta 
saflanish 
5-40 
10 
Tushuntirish 
6-15 
35 
1-mashq nafasni 
rostlash 
8-10 
1-55 
2-mashqni 
tushuntirish 
8-20 
10 
2-mashq harakatlar 
9-05 
45 
3-mashq yon 
tomonlarga egilish 
9-20 
15 
4-mashqni 
tushuntirish 
9-25 
5 
4-mashq oldinga va 
orqaga egilish 
10-00 
35 
5-mashq o„tirib 
turish 
10-25 
25 
2-mashqni bajarish 
qo„l va boshga 
tayanib tik turish 
26-00 
1-20 
Navbat kutish 
27-15 
1-15 
3-mashq yordamchi 
qo„llarda tik turish 
28-05 
50 
Bir 
o„quvchi 
bajardi 
2-chisi 
yordam 
berdi 
Navbat kutish 
29-00 
29-00 
55 
4-mashqni bajarish 
qo„llarda tik turish 
31-00 
2-10 
Asbob-anjomlarni 
yig„ishtirish 
32-00 
50 
O„yinga 
sarflantirish 
37-10 
1-10 

---

21 
O„yinga qayta 
saflantirish 
34-00 
50 
Botqoqlikdan o„tish 
(sakrab-sakrab) 
o„yinini tushuntirish 
35-35 
1-
35 
O„yin 
41-45 
6-10 
O„yinga yakun 
yasash 
42-15 
30 
28-15 
3-
45 
15-40 
1-55 
5-45 
1-10 
Bir kolonnaga 
saflantirish 
42-40 
25 
Sekin yurishda 
nafas mashqlarini 
bajarish 
43-35 
55 
Bir sherengaga 
saflanish 
44-10 
35 
Darsga yakun 
yasash va uyga 
topshiriq berish 
44-55 
45 
Zaldan tashkiliy 
ravishda chiqib 
ketish 
45-00 
05 
2-45 
45 
Jami: 45-00 6-20 28-50 1-55 5-45 2-20 
4-mashqni tushuntirish 
9-25 
5 
4-mashq oldinga va 
orqaga 
10-00 
35 
5-mashq o„tirib turish 
10-25 
25 
6-mashqni tushuntirish 
10-30 
5 
6-mashqni qorin 
muskullariga bajarish 
11-10 
40 
7-mashqni tushuntirish 
11-15 
5 
7-mashq tayanib yotgan 
holda qo„llari bukib 
yozish 
11-55 
40 
8-mashqni tushuntirish 
12-00 
5 
Mashqni tayanib 
o„tirgan tizzalarga 
12-35 
35 

---

22 
to„g„irlash, bajarish 
9-mashqni tushuntirish 
12-40 
5 
9-mashq oyoqlarni siltab 
harakatlantirish 
13-10 
30 
10-mashqni tushuntirish 
13-20 
10 
10-mashq ikki oyoqda 
sakrashlar 
13-50 
30 
Joyda yurish 
14-00 
10 
Bo„limlarga gruxlarga 
saflantirish 
14-00 
1-
50 
11-10 
1-00 
Mashg„ulot joylarini 
tayyorlash 
14-50 
50 
Pastki turnik 
15-55 
1-05 
Topshiriqni tushuntirish 
16-20 
25 
Mashqni 
bir 
paytda 2 
kishi 
bajardi. 
Topshiriqni bajarish 
uchun navbat kutish 
16-45 
25 
Mashqni bajarish: 
turnikda osilgan holatda 
oyoqlarni ko„tarish 
17-00 
15 
1-05 
Navbat kutish 
18-05 
2-mashqni bajarish: 
to„ntarilib, tayangan 
holatda kelish 
18-20 
15 
Navbat kutish 
19-15 
55 
3-mashqni bajarish: 
to„ntarilish 
19-45 
30 
Navbat kutish 
20-55 
1-10 
4-mashqni bajarish: 
to„ntarilish 
21-15 
20 
Mashg„ulot joyini 
o„zgartirish 
21-55 
40 
Akrobatika 
Topshiriqni tushuntirish 
22-40 
45 
Mashqni gruppa 
hamma o„quvchilari 
bir paytda bajardi. 

---

23 
1-mashqni bajarish 
(oldinga, orqaga 
dumbaloq oshish ) 
24-10 
1-30 
Tushuntirish 
24-40 
30 
2-mashqni bajarish (qo„l 
va boshga tayanib tik 
turish) 
26-00 
1-20 
Navbat kutish 
27-15 
1-15 
3-mashqni bajarish 
(yordamchi ko„magida 
qo„llarda tik turish) 
28-05 
50 
Bir o„quvchi bajardi 2-
chisi yordam berdi 
Navbat kutish 
29-00 
55 
4-mashqni bajarish: 
qo„llarda tik turish 
31-10 
2-10 
Asbob-anjomlarni 
yig„ishtirish 
32-00 
50 
O„yinga saflantirish 
37-10 
1-10 
O„yinga qayta 
saflantirish 
34-00 
50 
Intizom buzildi. 
“Botqoqlikdan sakrab 
o„tish” o„yinini 
tushuntirish 
35-35 
1-
35 
O„yin 
41-45 
6-10 
O„yinga yakun yasash 
42-15 
30 
Sekin yurishda nafas 
mashqlarini bajarish 
43-35 
55 
Bir sherengaga saflan 
44-10 
35 
Darsga yakun yasash va 
uyga topshiriq berish 
44-55 
45 
Zaldan tashkiliy 
ravishda chiqib ketish 
45-00 
05 
2,45 45 200 
Jami: 45-00 6-20 28-50 1-55 5-45 2-20 
Yuqorida keltirilgan dars xronometrajning tahlilidan ko„rinib turibdiki, 
tayyorgarlik qismining zichligi 92.8%ni; motor zichligi esa 79% ni tashkil 
qilyapti. 

---

24 
Darsning bu qismida o„qituvchining aybi bilan ijobiy ishlatilmagan vaqt 
7,1% ni tashkil qiladi. Bu esa o„qituvchining darsini aniq tashkil qila olmaganligi, 
oldindan yaxshi tayyorlanmaganligi, va o„qituvchilar uchun sharoitini yaxshi 
emasligi natijasidir. Bu qismdagi motor ziichligining yuqori darajasi, mashqlarni 
bajarishda o„quvchilar bilan frotal tashkil qilish metodidan foydalanganligidan va 
tayyorgarlik mashqlaridan unumli foydalanishidandir. Shu bilan qayd qilsh 
kerakki, darsda ishlatilayotgan tayyorgarlik mashqlari buyruq va qisqa bir 
marotaba tushuntirish bilan qo„shib olib boriladi. Shunga qaramasdan o„qituvchi 
dars tuzilishini buzdi. Chunki, darsning tayyorgarlik qismi aslida 20% ni tashkil 
qilishi kerak bo„lsa, bu darsda esa 30%dan ko„proqni tashkil etdi. 
Tayyorgarlik qismida tanlangan umumtayyorgarlik va maxsus mashqlarni 
sinchiklab qarash natijasida 6-7, 8-9 mashqlar darsning tayyorgarlik qismi uchun 
mashqlarni to„g„ri tanlangan deyish mumkin. 
Darsning asosoiy qismi uchun 28 daqiqa 15 soniya vaqt ketdi. Umumiy 
zichlik 39,7% ni tashkil qildi. Bu esa nisbatan kamdir. Buning sababi, dars 
sistemasining mantiqiy aniq tuzilmaganligi, o„qituvchining darsga yetarli 
darajada tayyorlangaligidadir.
Darsning asosiy qismiga motor zichligi 54,6% nitashkil qildi. Bu esa 
yuqori natija bo„lishiga qaramasdan: past turnikda va akrobatika mashqlarini 
bajarishda o„quvchilar 4 martadan shu mashqlarni qayta bajarishgan, vaholanki 
mashqni o„quvchi 8-12 marotabadantakrorlashi kerak edi. Asosiy qismning motor 
zichligi bu yerda faqatgina «botqoqlikdan o„tish» harakatli o„yini hisobigagina 
ko„tarilgan. 
Shuning uchun past turnikda bajarilgan zachet kombinatsiyasiga 50 daqiqa, 
35 soniya akrobatik mashqlar orqali koordinatsiya qobiliyatlarini tarbiyalyashga 
esa 9 daqiqa 55 soniya vaqt sarflangan bo„lsada o„quvchilarning harakatda 
bo„lgan vaqti 2-5 daqiqida 35 soniyani tashkil qilgan. Bu esa darsni oldiga 
qo„yilgan vazifalarni bajarishga, o„qituvchi to„g„ri yondoshganini, ya‟ni bir 
vazifaga kam boshqasiga esa ko„p vaqt sarflanganini ko„rsatadi. Bundan tashqari 

---

25 
haraktli o„yin o„quvchilarni saflashda intizomini buzilishi, ko„p vaqtni 
sarflanishiga sabab bo„ldi. 
XULOSA 
Darsning yakunlovchi qismida umumiy zichlik +100% ni, motor zichligi 
esa 83,5 % ni tashkil qiladi. Bu qismida motor zichligining yuqoriligini yurish va 
saf mashqlarining hisobiga oshgan bo„lsada, yuklamani pasaytirishga qaratilgan. 
Dars konspektida yakunlovchi qismiga 3-5 daqiqa rejalashtirilgan, 
haqiqatda esa 2 daqiqa 45 soniya sarf qilindi, bu mashqlarning ketma-ketligini 
noto„g„ri joylashganligidandir. 
Dars oldiga qo„yilgan vazifalarning 2 tasi: past turnikda zachet 
kombinatsiyalarni 
takrorlash, 
akrobatik 
mashqlar 
orqali 
koordinatsiya 
qobiliyatlarini tarbiyalash to„liqligicha amal oshirilmadi. 
Darsning ketma-ketligi va shu darsga tayyorlanishda bir yillik rejadagi 
jismoniy yuklamaning dinimikasi hisobga olimaganligi, o„quvchilarni tashkil 
qilishda 
qo„pol 
hatolarga 
yo„l 
qo„yilganligi, 
shu 
darsga 
puxta 
tayyorlanmaganlikni, o„z tajribasiga ishonb xatolarga yo„l qo„yganligini 
ko„rsatadi. 
Darsning asosiy qismida, asosiy inventarlardan tashqari, qo„shimcha 
mashqlar tizimidan hamda standart bo„lmagan enventarlardan foydalanish tavsiya 
qilinadi.
Dars konspektini tuzishda darsga qo„yilgan vazifalarni bajarish uchun 
oqilona vaqt ajratish va o„quvchilar faoliyatini tashkil qilish usullari hamda 
o„rgatish uslublarini, ta‟sirchanligiga, o„quvchilarini yoshiga, tayyorgarligiga 
qarab mashqlar tanlash kerak.

---

26