Maktabgacha katta yoshdagi bolalarda ijodiy qobiliyatini rivojlantirish texnologiyalarinig aspektlari. Creative in children of preschool age aspects of skills development technologies

Adabiyotlar tahlili.
“Ijod faqat buyuk san’at asarlarini yaratgan daholarning taqdiri emas. Ijod kishi qaerda tasavvur qilsa, birlashtirsa, yangi narsani yaratgan joyda mavjud bo‘ladi”, deb yozgan edi L.S.Vigotskiy². Vigotskiyning ushbu fikrini hayotimizning har jabhasida ko‘rishimiz mumkin. Bolaning hayotida ham xuddi shunday, ya’ni bola ham har kuni ijod qiladi va yangi narsalarni kashf qiladi. Faqat biz uning kashf qilgan narsalarini va ijodini tushunmasdan ba’zan ozor berib qo‘yamiz.
V.N.Drujinin, S.Yu.Zalutskaya, Ye.P.Ilin, V.А.Krutetskiy kabi tadqiqotchilarning qayd etilishicha, umumiy qobiliyatlar oʼz navbatida oddiy va murakkab qobiliyatlarga ajratiladi. Oddiy qobiliyatlar-idrok, xotira, tafakkur, tasavvur, irodani oddiy darajada rivojlanganligining faoliyatda psixik aks etishi boʼlib, u shaxsning voqelik va hodisalarni eng oddiy darajada idrok qilishi, maʼlum voqeliklarni, oʼzi tomonidan oʼzlashtirilgan boshlangʼich maʼlumotlarni yodda saqlashi, oʼzi uchun maʼlum boʼlgan sohalar boʼyicha fikrlashi, oʼzi uchun tanish boʼlgan holatlar boʼyicha maʼlum jarayonlarni tasavvur qilishi, murakkab boʼlmagan vaziyatlarda oʼz irodasini namoyon etishi kabi xislatga egaligini ifodalaydi. Murakkab qobiliyatlar-oʼquvchi, talabalarning taʼlim olishga, mutaxassislarning kasbiy faoliyat malakalarini oʼzlashtirishga boʼlgan layoqati, zehni hamda umumiy intellektual rivojlanish darajasini namoyon qiladi. “Layoqati jihatidan oddiy yoki murakkab qobiliyatlarning rivojlanish darajasiga mos kelmagan biror-bir shaxs hech bir faoliyatni bajarishga kirisha olmaydi”³. Bolalarda oddiy qobiliyatlar ham murakkab qobiliyatlar ham rivojlanadi, lekin biz ularga e’tibor qaratmasak bu qobiliyatlar rivojlanish o‘rniga so‘nib boradi. Shu sababdan ham bolaning har bir qilgan ishiga o‘z munosabatimizni bildirishimiz, avval yutuqlari so‘ng kamchiliklariga to‘xtalishimiz zarur. Bolaning qilgan ishlariga “noto‘g’ri”, “xato” deya munosabat bildirishimiz ularning rivojlanayotgan qobiliyatlarini so‘ndirishi ham mumkin.
Bolalar bog’chasi amaliyotida tushunchalarning mazmuni ko‘pincha chalkashtirib yuboriladi: «grafik faoliyat» (naql bilan tikilgan), «ijodiy dizayn» va «bolalar dizayni» ning haqiqiy faoliyati. Tabiiyki, bu cheklovlar shartli, lekin ayni paytda quyidagilarni ta’kidlash kerak: badiiy va didaktik mashg’ulotlardan so‘ng bolalar mahsulotlari papkalar va qutilarga solinadi va keyin talab qilinmaydi - bu bolalar dizayni emas. Shunday qilib, bolalar ko‘rgazmasi (interyer, dekor va ko‘ngilochar bayramlar uchun liboslar (masalan, ularning ishtirokida yaratilgan) bolalar dizayni ob’ektlari bo‘lishi mumkin (dekorativ va dizayn faoliyati). Shu bilan birga, professional dizayn bolalar dizayni bilan umumiy xususiyatlarga ega, ya’ni vizual faoliyat va dizayn. Bular:

• 
  ijodiy mahsulotning o‘ziga xosligi;
  
• 
  sensorli standartlar tizimi bilan tanishish, modulli dizayn printsipi asoslari;
  
• 
  rejani bajarishning birgalikdagi alohida tabiati;
  
• 
  mavzu va fazoviy-dekorativ xarakterga ega loyiha faoliyati;
  
• 
  shunga o‘xshash materiallar va texnikalardan foydalanish;
  
• 
  professional va “bolalar” san’atining badiiyligini baholashga umumiy yondashuv;
  
• 
  o‘z-o‘zini ta’minlash bolalar ijodiy mahsulotlarining raqobatbardosh emasligi (dizaynerni eksklyuziv izlash). ⁴