Maktabgacha yosh davrida psixik rivojlanish xususiyatlari

Maktabgacha yosh davrida psixik rivojlanish xususiyatlari

Kichik maktabgacha yoshdagi bolalarga to'g'ri tarbiya berish, ta'sir o'tkazish, ularning harakatini maqsadga muvofiq yo'naltirish orqali ularda mustaqil holda ovqatlanish, kiyinish yuvinish, o'z o'rnini yig'ishtirish ko'nikmalarini tarkib toptirishga, ayrim topshiriq va vazifalarni puxta bajaris malakasini shakllantirishga erishishimiz lozim
Bolaning uch yoshgacha o'sishida erillal yutuklari uning hulk-atvoriii, bilish jarayoniii sifat jihatidan ancha o'zgartirib yuboradi. Shunga qaramay bolaning o'sishiga kattalarning ta'siri, roli yetakchiligicha qolaveradi, lekin o'sib borishi mustaqilroq bo'lishini ta'minlaydi. Ammo makgabgacha yoshdagi mustaqillik ko'pincha bolaning amaiiy faoliyatida uncha kuchli bo'lmagan shaxsiy imkoniyati doirasida kattala-- yordamisiz harakat qilishida nisbatan oz bo'lsada tobelikdan qutulish tuyg'usida namoyon bo'ladi.

Maktabgacha Yoshga kadar bolalarning psixologik hususiyatlari yuzasidan mulohaza yuritishda kimning ilmiy tadqiqoti va asari bo'lishidan kat'iy nazar unda vujudga keladigan xohish, istak hamda niyatning kondirilishi iidividni parvarishlashga tarbiyalashga qaror kiigan kattalar tomonidan amalga oshiriladi va boshqariladi.

Kichik maktab yoshidagi psixologik hususiyatlarini urgangan A. N. Golubevaning ftkricha noqulay sharoitda bolaga tarbiyaviy ta'sir ko'rsatish unda o'jarlikni paydo qiladi. SHuningdek bu Yoshdagi bolalarning ujarligi doimiy bo'lmaydi, masalan o'z tengdoshlariga nisbatan o'jarlik qilish ahyon-ahyondagina ruy beradi, ular asosan katta Yoshdagi odamlarga hususan muayyan tarbiyachiga yoki oila a'zolarining birortastga o'jarlik qiladilar


Kattalarning bolaning ra'yiga, mustaqilligiga qarshi turmasdan mumkin qadar istagiga, intilishiga yordam bersalar, uning shaxsini shakllantirish jarayonidagi qiyinchilik uz-o'zidan barham topadi, nizo yoki ihtilofning oldi olinadi. O'jarlik, qaysarlik kattalarga itoatsizlikning vujudga kelishi bolaning kattalarga karamlilikdan qutulishga urinish va kichik maktabgacha Yosh davridan katta maktabgacha darvga o'tishning tashki ifodasidir.
Bolalarning o'jarligi barqaror bo'lmaganligi sababli uni oldini olish mumkin. Bola hulkida muayyan sharoiming ta'siri bilan paydo bo'lgan o'jarlik va nojo'ya qiliqlar mayjudligi, uning psixikasida jiddiy o'zgarish ro'y berganini, endi bolaga uning hozirgi usish darajasini hisobga olib, munosabatda bulish zarurligili bli iiradi.

Yosh davridagi bolalardan farqi ularda nisbatan hotirjam. barqarorok eis g-tuyg'ular mayjudligi, ularning affuktiv soiatiardan uyukroklik nizolarga kam berilishidk, Sunday bolalarga affektiv holat yuz berishi mumkin.

Sharqda yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlashga qadimdan jiddiy ahamiyatberilgan. Jumladan Abu Nasr Farobiy, Abu Rayxon Beruniy, Abu Ali Ibn Sino,Yusuf Xos Xojib, Kaykovus, Alisher Navoiy, Rizouddin Ibn Faxriddin kabiallomalar bu masala yo’zasidan o’zlarining durdona fikrlarini tarixda qoldiribketganlarki, ular hozirgacha o’z ahamiyatini yuqotmagan. Ular «Nasixatnoma»,«Pandnoma», «Xikmatnoma» tarzida bizgacha yetib kelgan.

^{Yosh oila deb, avvalo, er va xotinning ikkalasi ham 30 yoshdan oshmagan yoki oilaviy turmush qurish tajribasi 10 yildan oshmagan yoshlar oilasi nazarda tutiladi. Birinchi yondashuv, ya’ni, er va xotinning pasport yoshini inobatga olib, oilaga maqom berish to‘g‘riroq bo‘lib, qachon turmush qurganligidan qat’iy nazar, albatta, shu muddat orasida xali yigit ham qiz ham tom ma’noda katta mehnat stajiga ega bo‘lmaydi, va ko‘p hollarda ayol-ona aynan shu davrda farzandli bo‘lib, uy bekasi bo‘lib o‘tirib qolishi ehtimoli katta.
Umuman, fanda yosh oilani tavsiflaganda quyidagi mezonlar inobatga olinadi:
juda yosh oila – nikohga kirgan vaqtdan toki 4 yilgacha;
yosh oila – 5 yildan 9 yilgacha;
o‘rta oilaviy hayot muddati – 10 yildan 19 yilgacha;}
katta oilaviy hayot muddati – 20 yil va undan ortiq muddat turmush kechirganlar oilasi.






Ko‘plab olimlarning ta’kidlashlaricha, yosh oilaning mustahkamlanib, oyoqqa turib ketishi, turli maishiy muammolarni o‘zi mustaqil xal qilishi uchun zarur bo‘lgan muddat aslida turmush qurgan ikki shaxsning bir-biriga bo‘lgan samimiy munosabatiga, oila va uning atrofidagi turli qadriyatlarga nisbatan uyg‘un qarashlariga, ota-ona oilasida ibrat sifatida ko‘rgan-kechirganlarini uchun o‘z oilasida qo‘llay bilish mahoratiga bevosita bog‘liqdir.
O‘zbekistonda kundan-kunga hayot va yashash sharoitimiz yaxshilanib, oila farovonligi uchun yetarli shart-sharoitlarning bo‘lishiga qaramay, tashqaridan barcha maishiy muammolari xal bo‘lgan yosh oilada ham nimalardir yetishmayotganday tuyulaveradi. Bu – o‘sha orzu-havaslar, ijtimoiy ehtiyojlarning tobora ortib borayotganligi bilan izohlanadi. Shu bois ham yurtimizda yosh oila manfaatlarini ijtimoiy jihatdan muxofaza qilish davlat siyosati darajasiga ko‘tarilgan.




Albatta, yosh oila borasidagi eng muhim masalalardan biri – yoshlarning o‘zaro munosabatlari va ularning yangicha munosabatlar tizimiga ko‘nikishi masalasidir. Chunki romantik sevgi, bir-birini yoqtirish bosqichidan o‘tgan yoshlarning endi yangi oilaviy hayot tamoyillari asosida kundalik hayotni boshdan kechirishiga muayyan qiyinchiliklar bo‘lishi tabiiy. Yigit-ku o‘z uyida, ota-onasi yaratib bergan sharoitda yashaydi. Moslashuv jarayonidagi qiyinchiliklarning eng og‘iri kelinchakning bo‘yniga tushadi.