Male (Maldiv Respublikasi) Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Maldiv Respublikasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Ushbu maqolaning nomi Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasida (2000- yil) Maldiv yoki Maldiv Respublikasi deb belgilangan. Uning nomini oʻzgartirish lozim deb hisoblasangiz munozara sahifasida murojaat qoldiring.

Maldiv Respublikasi ދިވެހިރާއްޖެ (Dhivehi Raa’je)
Bayroq Gerb
Shior: Yoʻq
Madhiya: Gavmii mi ekuverikan matii tibegen kuriime salaam (In National Unity Do We Salute Our Nation)
Poytaxt	Male
Rasmiy til(lar)	maldivcha
Hukumat	Prezidentlik Respublika
•  Prezident Mohamed Nasheed
Mustaqillik Birlashgan Qirolligidan  •  Sana 26-iyul 1965
Maydon
• Butun	298 ^[1] km² (210-)
• Suv (%)	≈97%
Aholi
• 2012 roʻyxat	324 ming (176- oʻrin)
• Zichlik	1,102/km²
YaIM (XQT)	2011- yil roʻyxati
• Butun	AQSh$2,841 mil. (162-)
• Jon boshiga	AQSh$8,731
Pul birligi	Rufiyaa (MVR)
Vaqt Mintaqasi	(UTC+5)
• Yoz (DST)
Qisqartma	MV
Internet domen	.mv
Telefon prefiksi	+960
tahrir kuzat

Maldiv (mald. ދިވެހިރާއްޖެ, Dhivehi Raa’je), Maldiv Respublikasi (mald. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމުހޫރިއްޔާ, Dhivehi Raajjeyge Jumhooriyyaa) — Janubiy Osiyoda, Hind okeanining shimoli-gʻarbiy qismidagi Maldiv orollarida joylashgan davlat. Shri Lanka orolining janubi-garbida. Maydoni 298 km². Aholisi 324 ming kishi (2012). Poytaxti — Male shahri. Maʼmuriy jihatdan 20 orollar guruhiga boʻlinadi.

Mundarija

[yashirish] 

• 
  1Davlat tuzumi
  
• 
  2Tabiati
  
• 
  3Aholisi
  
• 
  4Tarixi
  
• 
  5Xoʻjaligi
  
• 
  6Maorifi
  
• 
  7Matbuoti, radioeshittirishi va telekoʻrsatuvi
  
• 
  8Manbalar
  

Davlat tuzumi[tahrir]

Maldiv — respublika. Buyuk Britaniya boshchiligidagi Hamdoʻstlik tarkibida. Amaldagi konstitutsiyasi 1968-yil 11-noyabrda kuchga kirgan, unga 1972 va 1997-yillarda tuzatishlar kiritilgan. Davlat boshligʻi — prezident, aholi tomonidan 5 yil muddatga saylanadi (1978-yildan Moʻmin Abdul Qayyum). Qonun chiqaruvchi hokimiyat — bir palatali parlament (majlis). Ijroiya hokimiyatni prezident va u tayinlaydigan vazirlar mahkamasi amalga oshiradi.

Tabiati[tahrir]

Maldiv arxipelagi 2 mingdan ortiq kichik orol (atoll)dan iborat, shundan 200 tasida odam yashaydi. Orollarning aksariyati marjon qoyalar bilan oʻralgan. Iqlimi ekvatorga xos, mussonli. Havo harorati 24—30°. Yomgʻir koʻp yogʻishiga qaramay (yiliga 2500 mm gacha) chuchuk suv yetishmaydi. Kokos palmasi, banan, sitruszorlar bor. Non daraxti oʻsadi.

Aholisi[tahrir]

Male — Maldiv poytaxti
Aholisining 99% maldiv (divexi)lar, shuningdek, arablar va malayyalar ham yashaydi. Asosiy dini — islom. Rasmiy tili — maldiv (divexi) tili. Shahar aholisi 30%, birdanbir shahar — Maleda istiqomat qiladi^[2].

Tarixi[tahrir]

Maledagi islom markazi
Miloddan avvalgi 3—1-asrlarda Seylon va Hindistondan singallar, hindlar kelib oʻrnashgan. Ular budda diniga eʼtiqod qilgan. 5—12-asrlarda arablar va forslar kelgach, islom dini Tapqalgan^[3], 1153-yilda islom sultonligi vujudga kelib, Didi sulolasi 1968-yilgachahukmronlik qildi^[4]. Sultonlik 1558-yildan portugallarga, 17-asrning 2-yarmidan gollandlarga qaram boʻldi. 1796-yildan Buyuk Britaniya hukmronligi oʻrnatildi, 1887-yil dekabrda uning protektoratiga aylandi. 1965-yilda toʻliq mustaqillikka erishdi. 1968-yil]]da esa ruspublika deb eʼlon qilindi^[5]. Maldiva 1965-yildan BMT aʼzosi. Siyosiy partiyalari va kasaba uyushmalari yoʻq. Oʻzbekiston Respublikasi bilan diplomatiya munosabatlarini 1994-yil 7-dekabrda oʻrnatdi. Milliy bayrami — 26-iyul — Mustaqillik kuni (1965).

Xoʻjaligi[tahrir]

Maldiv — iqtisodiy qoloq mamlakat. Yalpi ichki mahsulotda baliqchilikning ulushi 13 %, sayyoxlik 18 %, xizmat koʻrsatish sohasi 20 %, qishloq xoʻjaligi ulushi 23,7 % va sanoat ulushi 7,7 % ni tashkil etadi. Baliq ovlash flotida 4 mingdan ortiq kema bor. Dengizdan chigʻanoq, marvarid, marjon ham olinadi. Qishloq xoʻjaligining asosi — kokos palmasi. Sholi va sabzavot, sitrus mevalar, mango, banan, batat, yams ham yetishtiriladi. Chorvachiligi yoʻqdarajada: bir oz parranda boqiladi. Sanoati bir necha mayda ustaxonalardan iborat (baliq Maldiv baliqchilari okeanda baliq ovlamoqdalar. ovlash kemalari quriladi, toʻr toʻqiladi, meva konservalari tayyorlanadi, marjonlardan bezaklar qilinadi, kokos yongʻogʻi qayta ishlanadi, baliq uni ishlab chiqariladi, uy-roʻzgʻor asboblari yasaladi va h.k.). Xorijiy sayyoxlik rivojlangan: yiliga 150 mingga yaqin sayyoh kelib-ketadi. Yuklar asosan kemalarda tashiladi. Savdo flotida 60 dan koʻproq kema bor. Asosiy dengiz porti — Male^[6][7]. Xulule orolida aeroport bor. Chetga quritilgan va dudlangan baliq, badiiy hunarmandchilik buyumlari, kokos palmasi mahsulotlari sotiladi. Chetdan oziq-ovqat va sanoat mollari, neft mahsulotlari keltiriladi. Savdo-sotiqdagi asosiy mijozlari: Hindiston, AQSh, Tailand, Yaponiya, Buyuk Britaniya, Singapur, Shri Lanka. Pul birligi — rufiya (Maldiv rupiyasi).

Maorifi[tahrir]

Mamlakat katta yoshdagi aholisining aksariyati savodsiz. Boshlangʻich maktabda oʻqish muddati 5 yil (bolalar 6 yoshdan qabul qilinadi), oʻrta maktabda 5 yoki 6 yil Boshlangʻich maktabda maldiv tilida, oʻrta maktabda ingliz tilida oʻqitiladi. Quyi kasbhunar maktabi ham bor. Oʻrta maxsus va oliy oʻquv yurtlari yoʻq. Yoshlar oʻrta maxsus va oliy taʼlim olish uchun Hindiston va Shri Lankaga boradilar.

Matbuoti, radioeshittirishi va telekoʻrsatuvi[tahrir]

Maldivda nashr etiladigan asosiy gazetalar: „Aafathis“ ["Yangi tong", maldiv (divexi) va ingliz tilidagi kundalik gaz.], „Maldivz nyus bulletin“ („Maldiv yangiliklari byulleteni“, ingliz tilidagi haftanoma), „Xaviru“ ["Oqshom", maldiv (divexi) va ingliz tilidagi kundalik gazeta, 1979-yildan]. XANS agentligi, yangiliklar mahkamasi, 1989-yil tashkil etilgan. Axborot va radioeshittirish departamenta 1978-yil tuzilgan. Maldivlar ovozi, hukumatning radioeshittirish xizmati, 1962-yil asos solingan. Maldivlar televideniyesi, 1978-yildan koʻrsatuvlar olib boradi.^[8]

Manbalar[tahrir]

1. 
   Jump up↑ CIA - The World Factbook
   
2. 
   Jump up↑ Open Doors UK & Ireland - Country Profiles ^(ingl.)
   
3. 
   Jump up↑ Maloney, Clarence. Maldives People. Asl nusxadan arxivlandi (2013-01-10). 2008-06-22.
   
4. 
   Jump up↑ Xavier Romero-Frias, The Maldive Islanders, A Study of the Popular Culture of an Ancient Ocean Kingdom
   
5. 
   Jump up↑ Мальдивская загадка. Тур Хейердал
   
6. 
   Jump up↑ Lang, Olivia (26 February 2013). Maldives girl to get 100 lashes for pre-marital sex. BBC. 26 February 2013.
   
7. 
   Jump up↑ Maldives government does not agree with flogging rape victim: BBC (27 February 2013).
   
8. 
   Jump up↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
   
1. 
   Hind okeanidagi 1 ming 100 ta oroldan iborat Maldiv Respublikasining poytaxti Male shahri bo'lib, bu mamlakatda 393 ming kishi yashaydi. Mamlakat aholisi, asosan, baliqchilik bilan shug'ullanadi, ammo Maldiv orollari jahondagi eng yaxshi kurort hisoblangani bois iqtisodiyotining katta qismi xizmat ko'rsatish sohasiga qaratiladi. Yalpi Ichki mahsulotiining 28 foizi xizmat ko'rsatish hissasiga to'g'ri keladi. Noyob tabiati va iqlimi bois sayohlarning sevimli maskaniga aylangan. Bu erda hayvonlarning hovlilari deyarli uchramaydi.
   
2.