Maliyyə sistemi, iqtisadiyyatda bir şəxsin əmanətləri ilə digər bir şəxsin investisiyalarını uzlaşdıran institutlar qrupudur

Maliyyə sistemi, iqtisadiyyatda bir şəxsin əmanətləri ilə digər bir şəxsin investisiyalarını uzlaşdıran institutlar qrupudur.

• Maliyyə sistemi, iqtisadiyyatda bir şəxsin əmanətləri ilə digər bir şəxsin investisiyalarını uzlaşdıran institutlar qrupudur.

• O iqtisadiyyatın məhdud resurslarını əmanətçilərdən borc alanlara doğru ötürür.

Maliyyə sistemi əmanət toplayanlarla borc götürənlər arasında koordinasiya yaradan müxtəlif maliyyə institutlarından ibarətdir.

• Maliyyə sistemi əmanət toplayanlarla borc götürənlər arasında koordinasiya yaradan müxtəlif maliyyə institutlarından ibarətdir.

• Maliyyə institutları iki qrupa bölünə bilər: maliyyə bazarları və maliyyə vasitəçiləri.

Maliyyə Bazarları

• Maliyyə Bazarları

• Səhm bazarı
• İstiqraz bazarı

• Maliyyə vasitəçiləri

• Banklar
• Birgə fondlar

Maliyyə bazarları əmanət toplayanların vəsaitlərini birbaşa borc götürənlərə təqdim etməsinə şərait yaradan maliyyə institutlarıdır.

• Maliyyə bazarları əmanət toplayanların vəsaitlərini birbaşa borc götürənlərə təqdim etməsinə şərait yaradan maliyyə institutlarıdır.

• Maliyyə vasitəçiləri əmanət toplayanların vəsaitlərini dolayı yolla borc götürənlərə təqdim etməsinə şərait yaradan maliyyə institutlarıdır.

Səhm bazarı

• Səhm bazarı

• Səhm müəssisədə qismən sahibkarlığa iddia sənədidir və müəssisə mənfəətindən pay almağa imkan verir.
• Maliyyə vəsaitlərini artırmaq məqsədilə səhmlərin satılması səhm maliyyələşdirilməsi adlanır.
• İstiqrazlarla müqayisədə səhmlər həm daha çox risq, həm də daha çox gəlir ehtimalı təklif edir.
• ABŞ-da ən mühüm səhm birjaları Nyu York Fond Birjası, Amerika Fond Birjası və NASDAQ sayılır.

İstiqraz bazarı

• İstiqraz bazarı

• İstiqraz borcluluğu təsdiq edən sənəddir. Onu əldə edən şəxs qarşısında borc götürənin öhdəliklərini göstərən borc sertifikatıdır. Qısaca desək, istiqraz “mən sənə borcluyam” deməkdir.
• İstiqrazın xarakterik xüsusiyyətləri:
• Müddət: istiqrazın son ödəmə tarixinə qədər olan vaxt müddəti.
• Kredit risqi: Borc götürənin faiz və ya əsas məbləği ödəməmə ehtimalıdır.
• Vergi effekti: istiqrazdan əldə olunan gəlirin vergi qanunlarına necə tabe olmasıdır.
• Adətən yerli idarəetmə orqanlarının buraxdığı istiqrazlar fedreal gəlir vergisinə cəlb edilmir.

Səhm bazarı

• Səhm bazarı

• Əksər qəzetlərdə çap olunan səhm cədvəlləri aşağıdakı informasiyaları özündə əks etdiri:
• Qiymət
• Əməliyyat həcmi
• Divident
• Qiymət-mənfəət nisbəti

Maliyyə vasitəçiləri əmanət toplayanların vəsaitlərini dolayı yolla borc götürənlərə təqdim etməsinə şərait yaradan maliyyə institutlarıdır.

• Maliyyə vasitəçiləri əmanət toplayanların vəsaitlərini dolayı yolla borc götürənlərə təqdim etməsinə şərait yaradan maliyyə institutlarıdır.

Banklar

• Banklar

• Əmanət toplamaq istəyənlərdən depozit toplayır və bu cür toplanan vəsaitləri kredit şəkildə borc götürmək istəyənlərə verir.
• Depozit qoyanlara faiz ödəyir, kredit götürənlərdən isə bundan bir qədər yüksək faiz alır.

Banklar

• Banklar

• İnsanlar bank çekləri yazaraq bankda topladıqları depozitlərini əmtəə və xidmətlərin alınması üçün xərcləyə bilirlər. Bu bankın mübadilə vasitəsi yaratmaq xüsusiyyətidir.
• Mübadilə vasitəsi insanların sövdələşmə zamanı asanlıqla istifadə edə biləcəyi bir şeydir.
• Bu əmtəə və xidmətlərin satın alınmasını asanlaşdırır.

Birgə fondlar

• Birgə fondlar

• Birgə fond əhaliyə səhmlər satır və əldə olunan vəsaitlə müxtəlif səhm, istiqraz və ya həm səhm, həm də istiqrazlardan ibarət portfel əldə edir.
• Əsas üstün cəhəti az pulu olan şəxslərə diversifikasiya etmək imkanı yaratmasıdır.

Digər maliyyə institutları

• Digər maliyyə institutları

• Kredit ittifaqları
• Pensiya fondları
• Sığorta şirkətləri
• Sələmçilər

Əvvəllər qeyd etdiyimiz kimi ÜDM iqtisadiyyatın məcmu gəlirini və əmtəə və xidmətlərə sərf etdiyi məcmu xərcləri ifadə edir.

• Əvvəllər qeyd etdiyimiz kimi ÜDM iqtisadiyyatın məcmu gəlirini və əmtəə və xidmətlərə sərf etdiyi məcmu xərcləri ifadə edir.

• Y = C + I + G + NX

Qapalı iqtisadiyyat düşünün – hansı ki, beynəlxalq ticarətə qoşulmamışdır:

• Qapalı iqtisadiyyat düşünün – hansı ki, beynəlxalq ticarətə qoşulmamışdır:

• Y = C + I + G

İndi C və G-ni bərabərliyin sol tərəfinə keçirək:

• İndi C və G-ni bərabərliyin sol tərəfinə keçirək:

• Y – C – G =I

• Bərabərliyin sol tərəfi (Y-C-G) istehlak və dövlət xərclərini çıxdıqdan sonra qalan məcmu gəlidir. Bu məbləğə milli əmanətlər və ya sadəcə əmanətlər (S) deyilir.

Y - C – G əvəzinə S yazsaq, onda aşağıdakı bərabərliyi alarıq:

• Y - C – G əvəzinə S yazsaq, onda aşağıdakı bərabərliyi alarıq:

• S = I

Onda milli əmanətləri iki cür yaza bilərik:

• Onda milli əmanətləri iki cür yaza bilərik:

• S = I

• S = Y – C – G

• S = (Y – T – C) + (T – G)

Milli əmanətlər

• Milli əmanətlər

• Milli əmanətlər istehlak və dövlət xərcləri ödəndikdən sonra iqtisadiyyatda qalan məcmu gəlidir.

• Özəl əmanətlər

• Özəl əmanətlər vergilər və istehlak xərcləri ödənildikdən sonra ailə təsərrüfatlarının qalan məcmu gəliridir
• Özəl əmanətlər = (Y – T – C)

Dövlət əmanətləri

• Dövlət əmanətləri

• Dövlət əmanətləri dövlətin bütün xərcləri ödənildikdən sonra qalan vergi gəliridir.
• Dövlət əmanətləri = (T – G)

Büdcə profsiti və büdcə defisiti

• Büdcə profsiti və büdcə defisiti

• Əgər T > G olarsa, onda hökumət büdcə profsiti əldə edəcəkdir, çünkü xərclədiyindən çox gəlirə malik olacaqdır.
• T - G profsiti dövlət əmanətini ifadə edir.
• Əgər G > T olarsa, onda hökumət büdcə defisiti əldə edəcəkdir, çünkü vergi gəlirindən daha çox xərcləyəcəkdir.

Bütövlükdə iqtisadiyyat üçün əmanətlər investisiyaya bərabər olamlıdır:

• Bütövlükdə iqtisadiyyat üçün əmanətlər investisiyaya bərabər olamlıdır:

• S = I

Maliyyə bazarları iqtisadiyyatın əmanət və investisiyasını borc kapitalı bazarında koordinasiya edir .

• Maliyyə bazarları iqtisadiyyatın əmanət və investisiyasını borc kapitalı bazarında koordinasiya edir .

• Borc kapitalı bazarı əmanət toplayanların kapital təklif etdiyi və investisiya etmək istəyənlərin kapital tələb etdiyi bir bazardır.

Borc kapitalı vətəndaşların əmanət toplamaq və borc vermək üçün istifadə etdikləri gəlirlərini ifadə edir. Hansı ki, bu gəlirlər onların istehlakından artıqdır.

• Borc kapitalı vətəndaşların əmanət toplamaq və borc vermək üçün istifadə etdikləri gəlirlərini ifadə edir. Hansı ki, bu gəlirlər onların istehlakından artıqdır.

Borc kapitalının təklifi, artıq qalan gəlirini ehtiyat kimi toplamaq və borc vermək istəyən insanlar tərəfindən yaradılır.

• Borc kapitalının təklifi, artıq qalan gəlirini ehtiyat kimi toplamaq və borc vermək istəyən insanlar tərəfindən yaradılır.

• Borc kapitaləına olan tələbi, borc götürərək investisiya etmək istəyən ailə təsərrüfatları və firmalar yaradırlar.

Faiz dərəcəsi borcun qiyməti sayılır.

• Faiz dərəcəsi borcun qiyməti sayılır.

• Faiz borc götürənlərin borc əldə etmək üçün ödədiyi məbləği və eyni zamanda, borc verənlərin əmanətləri qarşılığında əldə etdikləri məbləği ifadə edir.

• Borc kapitalı bazarında faiz dərəcəsi real faiz dərəcəsidir.

Maliyyə bazarları iqtisadiyyatın digər bazarları kimi çalışır.

• Maliyyə bazarları iqtisadiyyatın digər bazarları kimi çalışır.

• Borc kapitalına təklif və tələbin tarazlığı real faiz dərəcəsini ifadə edir.

Əmanətlər və investisiyaya təsir edən hökumət siyasətləri

• Əmanətlər və investisiyaya təsir edən hökumət siyasətləri

• Vergilər və əmanətlər
• Vergilər və investisiya
• Dövlət büdcəsi kəsiri

Faiz gəlirindən tutulan vergi, əmanətlərdən əldə olunan gəliri əhəmiyyətli dərəcədə azaldır və bununla da əhalinin əmanət yığmaq istəyini azaldır.

• Faiz gəlirindən tutulan vergi, əmanətlərdən əldə olunan gəliri əhəmiyyətli dərəcədə azaldır və bununla da əhalinin əmanət yığmaq istəyini azaldır.

Verginin azalması ailə təsərrüfatlarının istənilən faz dərəcəsində əmanət toplamaq həvəsini artırır.

• Verginin azalması ailə təsərrüfatlarının istənilən faz dərəcəsində əmanət toplamaq həvəsini artırır.

• Borc kapitalı təklifi sağa doğru sürüşür.
• Tarazlıq faiz dərəcəsi azalır.
• Borc kapitalına tələb həcmi artır.

Əgər vergi qanunlarına edilən dəyişiklik daha böyük həcmdə əmanət saxlamağı stimullaşdırısa, onda bu daha aşağı faiz dərəcələri və daha böyük investisiyalar doğuracaqdır.

• Əgər vergi qanunlarına edilən dəyişiklik daha böyük həcmdə əmanət saxlamağı stimullaşdırısa, onda bu daha aşağı faiz dərəcələri və daha böyük investisiyalar doğuracaqdır.

İnvestisiya vergi krediti borclanmanı stimullaşdırır.

• İnvestisiya vergi krediti borclanmanı stimullaşdırır.

• Borc kapitalına tələbi artırır.
• Tələb əyrisini sağa sürüşdürür.
• Daha yüksək faiz dərəcələri və daha böyük həcmli əmanətlərlə nəticələnir.

Əgər vergi qanunlarına edilən dəyişiklik daha böyük həcmli investisiyaları stimullaşdırırsa, onda bu daha yüksək faiz dərəcələri və daha böyük həcmli əmanətlər doğuracaqdır.

• Əgər vergi qanunlarına edilən dəyişiklik daha böyük həcmli investisiyaları stimullaşdırırsa, onda bu daha yüksək faiz dərəcələri və daha böyük həcmli əmanətlər doğuracaqdır.

Dövlət vergi gəlirlərindən daha çox xərclədiyi zaman ortaya büdcə kəsiri çıxır.

• Dövlət vergi gəlirlərindən daha çox xərclədiyi zaman ortaya büdcə kəsiri çıxır.

• Keçmiş dövrlərdəki büdcə kəsrlərinin yığılmasına isə dövlət borcu deyilir.

Dövlət büdcə kəsirini borclanma ilə maliyyələşdirdiyi halda bu ev təsərrüfatları və firmaların investisiyalarının maliyyələşdirilməsinə imkan verən borc kapitalı təklifini azaldır.

• Dövlət büdcə kəsirini borclanma ilə maliyyələşdirdiyi halda bu ev təsərrüfatları və firmaların investisiyalarının maliyyələşdirilməsinə imkan verən borc kapitalı təklifini azaldır.

• İnvestisiyalarda bu səbəbdən baş verən azalma sıxışdırma (crowding out) adlanır

• Büdcə kəsirini maliyyələşdirmə məqsədi daşıyan borclanma, özəl sektorun investisiyaları maliyyələşdirmək məqsədilə borclanma imkanlarını məhdudlaşdırır.

Büdcə kəsiri borc kapitalı təklifini azaldır.

• Büdcə kəsiri borc kapitalı təklifini azaldır.

• Təklif əyrisi sola sürüşür.
• Tarazlıq faiz dərəcəsi artır.
• Borc kapitalı tarazlıq miqdarı azalır.

Dövlət büdcə kəsirini saxlamaqla milli əmanətlərin azalmasına, faiz dərəcəsinin qalxmasına və investisiyaların azalmasına səbəb olur.

• Dövlət büdcə kəsirini saxlamaqla milli əmanətlərin azalmasına, faiz dərəcəsinin qalxmasına və investisiyaların azalmasına səbəb olur.

Büdcə profsiti borc kapitalının təklifini artırır, faiz dərəcəsini azaldır və investisiyaları stimullaşdırır.

• Büdcə profsiti borc kapitalının təklifini artırır, faiz dərəcəsini azaldır və investisiyaları stimullaşdırır.

ABŞ maliyyə sistemi, istiqraz bazarı, səhm bazarı, banklar və birgə fondlar kimi müxtəlif növ maliyyə institutlarından ibarətdir.

• ABŞ maliyyə sistemi, istiqraz bazarı, səhm bazarı, banklar və birgə fondlar kimi müxtəlif növ maliyyə institutlarından ibarətdir.

• Bütün bu institutlar, öz gəlirlərininin bir hissəsini əmanət kimi toplamaq istəyən ailə təsərrüfatlarının sərvətlərinin, borc götürmək istəyən firma və ailə təsərrüfatlarına yönəldilməsinə xidmət edir.

Milli gəlir bərabərlikləri makroiqtisadi dəyişənlər arasında olan çox əhəmiyyətli əlaqələri izah edir.

• Milli gəlir bərabərlikləri makroiqtisadi dəyişənlər arasında olan çox əhəmiyyətli əlaqələri izah edir.

• Məsələn, qapalı iqtisadiyyatda, milli əmanətlər investisiyaya bərabər olmalıdır.

• Maliyyə institutları bir şəxsin əmanətlərini digər bir şəxsin investisiyaları ilə uzlaşdıran mexanizmlərdir.

Faiz dərəcəsi borc kapitalının tələb və təklifi əsasında müəyyən olunur.

• Faiz dərəcəsi borc kapitalının tələb və təklifi əsasında müəyyən olunur.

• Borc kapitalının təklifi, öz gəlirlərinin bir hissəsini əmanət kimi toplamaq və borc vermək istəyən ailə təsərrüfatları tərəfindən yaradılır.

• Borc kapitalının tələbi isə investisiya etmək məqsədi ilə borc götürmək istəyən ailə təsərrüfatları və firmalar tərəfindən yaradılır.

Milli əmanətlər, şəxsi əmanətlərlə dövlət əmanətlərinin cəminə bərabərdir.

• Milli əmanətlər, şəxsi əmanətlərlə dövlət əmanətlərinin cəminə bərabərdir.

• Dövlət büdcəsi kəsiri, dövlət əmanətlərinin mənfi olduğu mənasına gəlir, buna görə də, büdcə kəsiri milli əmanətləri və borc kapitalının təklifini azaldır.

• Büdcə kəsirinin investisiyanı sıxışdırması nəticəsində, məhsuldarlıq və ÜDM-nin artımı azalır.