Ma’lumotlar bazasi va ma’lumotlarni boshqarish

MA’LUMOTLAR BAZASI VA MA’LUMOTLARNI BOSHQARISH

• MAVZU: RELYATSION ALGEBRA VA RELYATSION HISOBOT ELEMENTLARI.

RELYATSION MA’LUMOTLAR BAZASI

• Ma’lumotlarning ralyetsion modali konsapsiyasi 1970-yilda E. F. Kodd tomonidan taklif qilingan bo‘lib, u ma’lumotlarni tavsiflash va tasvirlashning amaliy dasturlaridan bog‘liq bo‘lmasligini ta’minlash masalasini hal qilish uchun xizmat qiladi.
• Ma’lumotlarning ralyatsion modali asosida “munosabat” tushunchasi yotib, u inglizcha “relation” so‘zidan olingan. Ba’zi bir qoidalarga amal qilgan holda munosabatlarni ikki o‘lchovli jadval ko‘rinishida tasvirlash mumkin. Jadval har qanday odamga tushunarli va qulaydir.
• Real dunyo obyektlari haqidagi ma’lumotlarni kompyuter xotirasida saqlash va ular orasidagi aloqalarni modellashtirish uchun munosabatlar (jadval) to‘plamidan foydalanish mumkinligini E. F. Kodd isbotlab berdi.

MA’LUMOTLARNING RELYATSION STRUKTURASI

• Ma’lumotlarni qayta ishlash uchun to‘plamlar nazariyasi ishlatiladi (birlashma, kesishma, farqlash, dekart ko‘paytma). Matematikadan ma’lumki, har qanday ma’lumotlarni tasvirlash ikki o‘lchovli maxsus turli bog‘lanishli — relyatsion jadvallar to‘plamiga keladi.
• Relyatsion model ma’lumotlarining eng kichik birligi — bu model ma’lumotlar qiymati uchun alohida atomardir.
• Bir xil turdagi atomar qiymatlar to‘plamiga domen deyiladi. Masalan, Reys nomeri domeni — butun musbat sonlar to‘plami.

• Ma’lumotlarni saqlash uchun jadvallar sonini minimallashtirishga intilish MBni yangilashda har xil muammolarga olib kelishi mumkin. Ma’lumotlarning relyatsion modeli uchun relyatsion algebra — munosabat amalida ishlashga qulay vosita mavjud.
• Relyatsion algebraning barcha amallarini bajaradigan ma’lumotlar ustida manipulyatsiya (ish olib boradigan) qiladigan tillar yaratilgan. Bu tillar orasida SQL (Structured Query Language — strukturalashtirilgan so‘rov tili) va QBE (Quere-By-Example — namuna bo‘yicha so‘rov) tillari eng ko‘p tarqalgan. Bu ikki til ham yuqori darajali til bo‘lib, ular yordamida foydalanuvchi kerakli ma’lumotlar bilan ish olib borishi mumkin.

RELYATSION MA’LUMOTLAR BAZASINI LOYIHALASH

• Sohalar ma’lumotlar bazasi — bu katta tashkilotlar axborot tizimlari hisoblanib, ular o‘zida bir necha o‘nlab MBni saqlaydi. Bu MB har xil bo‘limlarda joylashgan o‘zaro bog‘langan kompyuterlarda joylashgan bo‘ladi.
• Amaliy ma’lumotlar bazasi — bu bir yoki bir nechta amaliy masalalarni yechish uchun zarur bo‘lgan berilgan ma’lumotlarni birlashtiruvchi ma’lumotlar bazasidir (masalan, moliya, talabalar, o‘qituvchilar va boshqalar haqidagi berilganlar bo‘lishi mumkin).
• MBni loyihalashning asosiy maqsadi — bu saqlanadigan ma’lumotlarni kamaytirish, ishlatiladigan xotira hajmini tejash va ko‘p qaytariladigan operatsiyalarni kamaytirishdir.

MA`LUMOTLARNI LOYIHALASHNING UCH BOSQICHI:

• Konseptual ma`lumotlar bazasini loyihalash
• Logik ma`lumotlar bazasini loyihalash
• Fizik ma`lumotlar bazasini loyihalash

KONSEPTUAL MA`LUMOTLAR BAZASINI LOYIHALASH.

• - Korxanadagi barcha fizik mulohazalarni ma`lumotlar bazasi modelini qurish jarayoni.
• - Ma`lumot modeli bu foydalanuvchining alohida talablariga ma`lumotdan foydalanishni yaratish.
• - Konseptual model logik loyihalash bosqichi uchun axborotlarning asosi hisoblanadi.

LOGIK MA`LUMOTLAR BAZASINI LOYIHALASH

• Korxonada ma`lum bir ma`lumot modeli asosida ma`lumot ishlatilgan modelini qurish jarayoni, lekin muayyan MBBT va fizik bo`limlar bundan mustasno. Konseptual model mantiqiy ma`lumotlar bazasi modeli uchun tartibga keltirilgan va tuzilgan model hisoblanadi.

FIZIK MA`LUMOTLAR BAZASINI LOYIHALASH

• Ikkilamchi saqlash bo‘yicha ma'lumotlar bazasi amalga oshirishning tavsifini ishlab chiqarish jarayoni. Ma`lumotga samarali murojaatni tashkil qilishda bazalar o`zaro aloqasi fayl tuzilmalaridan foydalanishni tasvirlaydi. Bundan tashqari barcha o`zaro aloqadorlik chegaralari va xavfsizlik choralarini tasvirlaydi.