Mamlakat iqtisodiyotida sanoatning tutgan o`rni. Qishloq xo`jaligi milliy iqtisodiyotning ustivor yo`nalishi

MAVZU:QISHLOQ XO`JALIGI TARMOG`INING MAMLAKATIMIZ IQTISODIYOTIDA TUTGAN O`RNI
Reja:

1. 
   QISHLOQ XO`JALIGI TARMOG`INING MAMLAKATIMIZ IQTISODIYOTIDA TUTGAN O`RNI.
   
2. 
   MAMLAKAT IQTISODIYOTIDA SANOATNING TUTGAN O`RNI.
   
3. 
   QISHLOQ XO`JALIGI MILLIY IQTISODIYOTNING USTIVOR YO`NALISHI.
   

O’zbekiston Markaziy Osiyoning qulay xududida joylashgan. Uning hududida azaldan insoniyat uchun nihoyatda kerakli hisoblangan turli xildagi qishloq xo’jalik mahsulotlari ishlab chiqarildi. Chunki bu hududda tabiiy-iqlim sharoitlar yetarlidir. Jumladan, Respublikada yillik samarali temperatura 26-30° ni tashkil etib, quyoshli soat 3600 dan ortiq bo’lib, bir yilda birnecha marta hosil olish imkonini beradi. O’zbekistonning jami yer maydoni 44.4 mln. gektar (2004 y.) bo’lib, shundan 50,8 foizini turli xildagi qishloq xo’jalik korxonalari, tashkilotlari hamda dehqon xo’jaliklari foydalanadilar: ularning yig’indisi mamlakat qishloq xo’jaligini tashkil etadi. Uning asosiy maqsadi tarmoqda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar bilan mamlakat aholisining iste’mol tovarlariga, qayta ishlash sanoatini esa xomashyoga bo’lgan talablarini qondirishdir. Buning uchun:aholi birdaniga iste’mol qiladigan sifatli qishloq xo’jalik mahsulotlarini barcha talablarni qondiradigan darajada ishlab chiqarish;

-qayta ishlash sanoati korxonalarining qishloq xo’jalik mahsulotlariga bo’lgan talabini qondirishi lozim.Hozirgi davrda, bu tarmoqda aholi iste’mol qilayotgan tovarlarning 95 foizidan ko’prog’i ishlab chiqarilmoqda. Ular o’simlikchilik hamda chorvachilik mahsulotlaridan iboratdir. 2004 yilda O’zbekiston Respublikasi yalpi ichki mahsulotining 26,8 foizi qishloq xo’jaligida yaratilgan. Shu yilda barcha sanoat tarmoqlarida mamlakat yalpi ichki mahsulotining 17,1 foizi, qurilishda esa 4,5 foizi yaratilgan. Raqamlar qishloq xo’jalik tarmog’ining mamlakat iqtisodiyotidagi o’rni ulkan ekanligidan dalolat bermoqda. Shu yilda qishloq xo’jaligida faoliyat ko’rsatayotgan barcha turdagi tadbirkorlar tomonidan 4732,0 mlrd so’mlik yalpi mahsulot yaratilgan. U asosan 3535,4 ming tonna paxta, 6017,1 ming tonna don, 3315,9 ming tonna sabzavot, 846,3 ming tonna meva, 996,3 ming tonna go’sht, 4280 ming tonna sut, 674,8 ming dona qorako’l teri, 1860,3 mlrd. dona tuxum va boshqa qishloq xo’jalik mahsulotlaridan tashkil topgan.
Barcha turdagi qishloq xo’jalik mahsulotlarni ishlab chiqarishda respublika iqtisodiyotida band bo’lgan mehnat resurslarining 31 foizga yaqini qatnashgan.Lekin Respublika qishloqlarida jami aholining uchdan ikki qismi yashaydi. Ishlab chiqarilgan barcha mahsulotlar 26 mln. gektarga yaqin qishloq xo’jalik yerlaridan olingan, shundan 3695,7 ming gektari ekinzor.
Mamlakat dehqonchiligi sug’orishga asoslanganligi uchun katta miqdordagi suv resurslarini talab yetadi. Lekin bu talab ichki suv resurslari bilan atigi 40 foizgagina qondirilmoqda. Bunday hol Amudaryo hamda Sirdaryo xavzalaridan katta miqdordagi suv resurslarini jalb etishni talab yetadi. Hozirgi davrda qishloq xo’jaligida 42-46 mlrd m suv resurslaridan foydalanilmoqda. Tabiatda yer va suv resurslari cheklangan, ular takror ishlab chiqarilmaydigan resurslar hisoblanadi. Shuning uchun ularning har bir gektaridan, m dan tadbirkorlik bilan fan-texnika yutuqlarini joriy etib, yil davomida to’liq va samarali foydalanish lozim.Qishloq xo’jalik mahsulotlarini etishtirishda sanoat korxonalarida ishlab chiqarilayotgan ko’plab qishloq xo’jalik texnikalari, kimyoviy vositalar, yoqilg’i, yonilg’i, yog’lovchi materiallar va boshqa vositalardan foydalanilmoqda. Masalan, tarmoqda 2004 yilda 78,9 mingga yaqin turli xildagi traktorlar, 22,7 mingtadan ko’proq yuk tashish mashinalari, 4,4 mingtaga yaqin g’alla yig’ishtiradigan, bir mingtaga yaqin paxta teradigan kambayinlar, ko’plab boshqa texnikalardan foydalanilgan. Tarmoq miqyosida yerlarning unumdorligini, ekinlarning esa hosildorligini oshirish maqsadida 332,7 ming tonna mineral o’g’itlardan foydalanilgan. Qishloq xo’jaligida ishlab chiqilayotgan mahsulotlarni jahon bozoriga chiqarilishi natijasida O’zbekistonning mavqyei oshib bormoqda. Hozirgi davrda A va Ye tipdagi paxta tolasini ishlab chiqarish bo’yicha jahonda Xitoy, AQSh, Hindiston va Pokiston davlatlaridan so’ng beshinchi o’rinni, ularni yeksport qilish bo’yicha esa 2-o’rinni egallab kelmoqda. Shuning bilan birgalikda O’zbekiston jahon bozoriga nihoyatda sifatli bo’lgan qorako’l terisini, pillasini, sabzavot, poliz va bog’dorchilik mahsulotlarini olib chiqib sotmoqda. Lekin Respublikaning bu boradagi salohiyatidan to’liq foydalanilayotgani yo’q. Uni ijobiy hal etish uchun tarmoqda etishtirilayotgan qishloq xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlab, jahon bozoriga tayyor mahsulotlarni chiqarish lozim. Bu borada so’ngi yillarda chet el investisiyalarini jalb etib katta ishlar amalga oshirilmoqda. Ularni kelajakda jadal sur’atlar bilan rivojlantirish siyosiy, iqtisodiy hamda ijtimoiy jihatdan maqsadga muvofiqdir. Hozirgi davrda mamlakat aholisining qishloq xo’jalik mahsulotlari bilan ta’minlash darajasi yil sayin ortib bormoqda. 2004 yilda respublika aholisining jon boshiga 160 kg.ga yaqin un mahsulotlari, 135 kg paxta xom ashyosi, 127 kg sabzavot mahsulotlari, 34 kg dan ko’proq kartoshka, 38 kg. go’sht, 164 kg sut hamda 72 donaga yaqin tuxum ishlab chiqarilgan. Demak, mamlakatda aholining unga va un mahsulotlariga bo’lgan talabi qondirilgan. Kelajakda uning sifatini yaxshilashga alohida e’tibor berish talab etiladi. Lekin boshqa mahsulotlar bo’yicha xalqimizning medisina me’yorlari bo’yicha talabi to’liq qondirilganicha yo’q. Bunday xol O’zbekistonda qishloq xo’jaligini yanada jadal sur’atlar bilan rivojlantirilishini taqozo yetadi. So’ngi o’n yillarda bu borada muayyan ishlar amalga oshirildi. Jumladan, mamlakat qishloq xo’jaligida erkin bozor iqtisodi talablariga mos iqtisodiy munosabatlarni shakllantirish imkoniyatini beradigan, huquqiy, tashkiliy, iqtisodiy hamda ijtimoiy islohotlar bosqichma-bosqich qat’iy ishonch bilan amalga oshirilishini ta’minlab beradigan tadbirlar ishlab chiqilib, izchillik bilan hayotga joriy etilmoqda. Masalan, yer fuqarolarga umurbod meros qoldirish huquqi bilan bepul berilmoqda, fermer xo’jaliklariga esa 30 yildan 50 yilgacha bo’lgan muddatga foydalanish uchun ijaraga berilmoqda. Qishloqda mulk islohoti natijasida mulkdorlar sinfi barqaror ravishda shakllanib, rivojlanmoqda.
Barcha paxta, g’alladan tashqari boshqa mahsulotlarni etishtirib, ularni sotishda erkinlik berildi. Tadbirkorlarga ishlab chiqarishini rivojlantirish uchun turli xildagi imtiyozli kreditlar berilgan. Lekin amalga oshirilayotgan tadbirlar o’sib borayotgan talabni to’liq qondira olmaydi. Shuning uchun qishloq xo’jaligida amalga oshirilayotgan barcha turdagi islohotlarni erkinlashtirish, ularni yanada chuqurlashtirish maqsadga muvofiqdir. Bu kelajakda qishloq xo’jaligining yuqori sur’atlarda rivojlanishini ta’minlab, uning ahamiyatini oshirib, respublika iqtisodiyotining yuksalishini ta’minlaydi.Qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti ning amaliy maydoni iqtisodiyot optimallashtirishda iqtisodiy nazariyani qo'llash bilan bog'liq ishlab chiqarish va tarqatish ning ovqat va tola. Qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti maxsus ko'rib chiqilgan iqtisodiyotning bir bo'lagi sifatida boshlandi erdan foydalanish, u maksimal darajaga ko'tarishga qaratilgan ekin hosildorligi yaxshilikni saqlab qolish bilan birga tuproq ekotizimi. 20-asr davomida intizom kengayib bordi va hozirgi intizom ko'lami ancha kengroq. Qishloq xo'jaligi bugungi kunda iqtisodiyot turli xil amaliy sohalarni o'z ichiga oladi, bu an'anaviy iqtisodiyot bilan bir-biriga juda mos keladi.^[1][2][3][4] Qishloq xo'jaligi iqtisodchilari iqtisodiyot sohasidagi tadqiqotlarga katta hissa qo'shdilar, ekonometriya, rivojlanish iqtisodiyoti va atrof-muhit iqtisodiyoti. Qishloq xo'jaligi iqtisodiyotining ta'siri oziq-ovqat siyosati, qishloq xo'jaligi siyosati va ekologik siyosat. Iqtisodiyot tanqislik sharoitida resurslarni taqsimlashni o'rganish sifatida aniqlandi. Qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti yoki qishloq xo'jaligi ishlab chiqaruvchilari tomonidan qabul qilingan qarorlarni optimallashtirish uchun iqtisodiy usullarni qo'llash 20-asrning boshlarida mashhur bo'lib o'sdi. Qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti sohasini er iqtisodiyotiga oid ishlardan ko'rish mumkin. Genri Charlz Teylor da qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti kafedrasini tashkil etish bilan ushbu davrda eng katta hissa qo'shgan Viskonsin universiteti 1909 yilda.^[5]1979 yilgi Nobel iqtisodiyot mukofoti sovrindori Teodor Shultz, birinchilardan bo'lib tekshirgan rivojlanish iqtisodiyoti to'g'ridan-to'g'ri qishloq xo'jaligi bilan bog'liq muammo sifatida.^[6] Shultsning tashkil etilishida ham katta rol o'ynagan ekonometriya qishloq xo'jaligi iqtisodiyotini empirik tahlil qilishda foydalanish vositasi sifatida; u o'zining 1956 yildagi muhim maqolasida qishloq xo'jaligi ta'minotini tahlil qilish "siljiydigan qum" bilan bog'liqligini ta'kidlab, uning to'g'ri bajarilganligini va shunchaki bajarilmasligini anglatadi.^[7]Ushbu sohadagi olimlardan biri Ford Runge qishloq xo'jaligi iqtisodiyotining rivojlanishini quyidagicha xulosa qiladi:Qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti 19-asrning oxirida paydo bo'lgan va firma nazariyasi marketing va tashkil etish nazariyasi bilan va 20-asr davomida asosan umumiy iqtisodiyotning empirik bo'lagi sifatida rivojlandi. Intizom matematik statistikaning empirik qo'llanmalari bilan chambarchas bog'liq edi va ekonometrik usullarga erta va muhim hissa qo'shdi. OECD mamlakatlaridagi qishloq xo'jaligi sohalari qisqarganligi sababli, 1960-yillarda va undan keyin qishloq xo'jaligi iqtisodchilari kambag'al mamlakatlarning rivojlanish muammolariga, boy mamlakatlarda qishloq xo'jaligining savdo va makroiqtisodiy siyosatiga, turli xil ishlab chiqarish, iste'mol va ekologik va resurs muammolari.^[8]Kabi modellar bilan qishloq xo'jaligi iqtisodchilari iqtisod sohasida ko'plab taniqli hissa qo'shdilar o'rgimchak to'ri modeli,^[9] gemonik regressiya narxlash modellari,^[10] yangi texnologiyalar va diffuziya modellari (Zvi Griliches ),^[11] ko'p faktorli unumdorlik va samaradorlik nazariyasi va o'lchovi,^[12][13] va tasodifiy koeffitsientlar regressiya.^[14] Buning eng yaxshi namunasi sifatida fermer xo'jaligi tez-tez keltiriladi mukammal raqobat iqtisodiy paradigma.
Yilda Osiyo, qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti birinchi tomonidan taklif qilingan Filippin universiteti Los-Baos 1919 yilda qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti bo'limi. Bugungi kunda qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti sohasi fermer xo'jaliklarini boshqarish va ishlab chiqarish iqtisodiyoti, qishloq moliya va muassasalari, qishloq xo'jaligi marketingi va narxlari, qishloq xo'jaligi siyosati va rivojlanishi, oziq-ovqat va oziq-ovqat iqtisodiyoti va ekologik va tabiiy resurslar iqtisodiyoti.
1970-yillardan boshlab qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti Ford Runge fikriga ko'ra birinchi navbatda ettita asosiy mavzuga e'tibor qaratdi: qishloq xo'jaligi muhiti va resurslari; xavf va noaniqlik; oziq-ovqat va iste'molchilar iqtisodiyoti; narxlar va daromadlar; bozor tuzilmalari; savdo va rivojlanish; va texnik o'zgarishlar va inson kapitali.^[15]Qishloq xo'jaligi iqtisodiyotining asosiy mavzulariQishloq xo'jaligi muhiti va tabiiy resurslarAtrof-muhit iqtisodiyoti sohasida qishloq xo'jaligi iqtisodchilari uchta asosiy yo'nalishda o'zlarining hissalarini qo'shdilar: atrof-muhitning tashqi ta'sirini nazorat qilish uchun imtiyozlarni ishlab chiqish (masalan, qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishi tufayli suvning ifloslanishi), tabiiy resurslar va atrof-muhit sharoitlaridan bozorga bo'lmagan foyda qiymatini baholash (masalan, jozibali qishloq manzarasi) va iqtisodiy faoliyat va ekologik oqibatlar o'rtasidagi o'zaro bog'liqlik.^[16] Tabiiy resurslarga kelsak, qishloq xo'jaligi iqtisodchilari erlarni boshqarishni takomillashtirish, eroziyaning oldini olish, zararkunandalarga qarshi kurash, biologik xilma-xillikni himoya qilish va chorvachilik kasalliklarini oldini olish uchun miqdoriy vositalarni ishlab chiqdilar.^[17]Oziq-ovqat va iste'molchilar iqtisodiyotiBir paytlar qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti sohasi birinchi navbatda fermer xo'jaliklari darajasidagi muammolarga yo'naltirilgan bo'lsa, so'nggi yillarda qishloq xo'jaligi iqtisodchilari oziq-ovqat iste'mol qilish iqtisodiyotiga oid turli mavzularni o'rganmoqdalar. Iqtisodchilar uzoq vaqtdan beri narxlar va daromadlar ta'sirini ta'kidlashdan tashqari, ushbu sohadagi tadqiqotchilar ma'lumot va sifat atributlari iste'molchilarning xatti-harakatlariga qanday ta'sir qilishini o'rganishdi. Qishloq xo'jaligi iqtisodchilari uy xo'jaliklari qanday qilib oziq-ovqat sotib olish yoki uni uyda tayyorlash o'rtasida tanlov qilishlarini tushunishga hissa qo'shdilar oziq-ovqat narxlari aniqlangan, qashshoqlik chegaralarining ta'riflari, iste'molchilar narxlar va daromadlarning o'zgarishiga izchil ravishda qanday munosabatda bo'lishlari, iste'molchilarning afzalliklarini tushunish uchun so'rov va tajriba vositalari.^[18]
Ishlab chiqarish iqtisodiyoti va fermani boshqarish
Qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti tadqiqotlari qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishining pasayib borayotgan rentabelligini, shuningdek, fermerlarning xarajatlari va ta'minotining ta'sirini ko'rib chiqdi. Ko'pgina tadqiqotlar iqtisodiy nazariyani xo'jalik darajasidagi qarorlarga tatbiq etdi. Noaniqlik sharoitida tavakkalchilik va qarorlarni qabul qilish bo'yicha tadqiqotlar hosilni sug'urtalash siyosati va rivojlanayotgan mamlakatlardagi fermerlarning texnologiyani qabul qilishda qanday qaror qabul qilishini tushunishda haqiqiy qo'llanmalarga ega. Ushbu mavzular o'sib borayotgan dunyo aholisi uchun etarli miqdordagi oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish istiqbollarini tushunish uchun muhimdir, masalan, yangi resurslar va ekologik muammolarga duch keladi suv tanqisligi va global iqlim o'zgarishi.^[19]
Rivojlanish iqtisodiyotiRivojlanish iqtisodiyoti kam ta'minlangan mamlakatlarda turmush sharoitlarini yaxshilash va kam daromadli mamlakatlarda iqtisodiy ko'rsatkichlarni yaxshilash bilan bog'liq. Qishloq xo'jaligi ish bilan bandlik darajasi va YaIMning ulushi jihatidan rivojlanayotgan iqtisodiyotlarning katta qismi bo'lganligi sababli, qishloq xo'jaligi iqtisodchilari rivojlanish iqtisodiyoti bo'yicha empirik tadqiqotlarda birinchi o'rinda bo'lib, qishloq xo'jaligining iqtisodiy rivojlanish, iqtisodiy o'sish va tarkibiy tuzilmalardagi rolini tushunishga hissa qo'shdilar. transformatsiya. Ko'pgina qishloq xo'jaligi iqtisodchilari rivojlanayotgan iqtisodiyotlarning oziq-ovqat tizimlari, qishloq xo'jaligi va oziqlanish o'rtasidagi bog'liqlik va qishloq xo'jaligining tabiiy muhit kabi boshqa sohalar bilan o'zaro aloqalari usullari bilan qiziqishadi.^[20][21]
Professional uyushmalar
Xalqaro qishloq xo'jaligi iqtisodchilari assotsiatsiyasi (IAAE) - bu har uch yilda bir marta o'zining katta konferentsiyasini o'tkazadigan butun dunyo bo'ylab professional uyushma. Uyushma jurnalni nashr etadi Qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti.^[22] Shuningdek, Evropa qishloq xo'jaligi iqtisodchilar assotsiatsiyasi (EAAE), Afrika qishloq xo'jaligi iqtisodchilari assotsiatsiyasi (AAAE) va Avstraliya qishloq xo'jaligi va resurslar iqtisodiyoti jamiyati. Xalqaro miqyosda qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti bo'yicha muhim ishlar Xalqaro oziq-ovqat siyosati tadqiqot instituti.
Qo'shma Shtatlarda asosiy kasbiy birlashma Qishloq xo'jaligi va amaliy iqtisodiyot uyushmasi (AAEA), o'zining yillik konferentsiyasini o'tkazadi va shuningdek, Ittifoqdosh ijtimoiy fanlar assotsiatsiyasining (ASSA) yillik yig'ilishlariga homiylik qiladi. AAEA nashr etadi Amerika qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti jurnali va Amaliy iqtisodiy istiqbollar va siyosat.
Qishloq xo'jaligi iqtisodiyotidagi kareralarQishloq xo'jaligi va amaliy iqtisodiyot bo'limlari bitiruvchilari iqtisodiyotning ko'plab sohalarida ish topadilar: qishloq xo'jaligini boshqarish, agrobiznes, tovar bozorlari, ta'lim, moliyaviy sektor, hukumat, tabiiy resurs va atrof-muhitni boshqarish, ko `chmas mulk va jamoat bilan aloqa. Qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti bo'yicha kareralar kamida bakalavr darajasini talab qiladi va ushbu sohadagi ilmiy martaba bitiruvchilar darajasida tayyorgarlikni talab qiladi;<sup>[23]</sup> qarang Qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti magistrlari.Jorjtaun Ta'lim va ishchi kuchlari markazi tomonidan 2011 yilda o'tkazilgan tadqiqotda qishloq xo'jaligi iqtisodiyoti bandlik darajasi bo'yicha 171 sohadan 8-o'rinni egallagan.<sup>[24][25]</sup> Mamlakatimiz iqtisodiyoti ko`p tarmoqli hududiy ishlab chiqarish majmuidan iborat bo`lib, uning poydevorini ixtisoslashgan tarmoqlar tashkil etadi. Yoqilg`i, mashinasozlik, rangli va qora metallurgiya, kimyo, yengil va oziq-ovqat sanoati kabilar ana shunday makroiqtisodiy tarmoqlar turlariga kiradi.
O`zbekiston O`rta Osiyo davlatlari orasida iqtisodiy taraqqiyot uchun zarur bo`lgan imkoniyatlar mavjudligi jihatidan ajralib turadi. Eng avvalo tabiiy-geografik sharoitning qulayligi, zaminimizda Mendeleev davriy jadvalining deyarli barcha elementlarining topilganligi, serunum yerlarimiz borligi va ayniqsa xalqimizning mehnatsevarligi milliy iqtisodiyotning tarmoqlarini rivoj topishiga olib keldi.
Respublikamiz iqtisodiyoti o`zining ma`lum tarixiga ega. Sobiq SSSR mavjudligida hayotning barcha jabhalari, shu jumladan iqtisodiy hayot markaz tomonidan “tartibga” solinib turilar edi. Respublika uchun dolzarb bo`lgan muammo-masalalarni o`z erki bilan hal etish huquqidan mahrum edi. Qator asosiy boyliklarimiz, jumladan oltin, paxta kabilarning taqdiri markaz ixtiyorida bo`lgan. O`sha davrda mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida nomutanosiblik vujudga keldi.
Mamlakatimiz mustaqillikka erishishi tufayli yuqorida aytib o`tilgan kamchilik-nuqsonlarni tugatish borasida muhim chora-tadbirlar amalgam oshirildi. Hayotimizning barcha jabhalarida, shu jumladan iqtisodiyotda katta ijobiy o`zgarishlar ro`y berdi. Ma`lumki, bozor iqtisodsiyotiga o`tish jarayoni turli mamlakatlarda umumiy qonuniyatlar negizida ro`y beradi va asta-sekin rivojlanib boradi. Shu bilan birga bunday mamlakatlarning har biri bu borada o`ziga xos ayrim xususiyatlarga ega. Bu xususiyatlar xo`jalik tarkibi va yo`nalishi, mamlakatning geografik o`rni, tabiiy-iqlim sharoitlari, mavjud tabiiy boyliklari, milliy-urf odatlar, aholi an`analari bilan belgilanadi. Aytib o`tilgan ana shu omillar e`tiborga olinib Respublikamizda bozor munosabatlariga o`tishning o`ziga xos modeli shakllantirilgan. Ushbu modelning eng asosiy tomonlari mamlakatimiz Prezidenti asarlari va farmonlarida, davlat tomonidan qabul qilingan qonunlar, hukumat qarorlarida o`z aksini topgan.
Bozor iqtisodiyoti talablari asosida Respublikada o`rta va kichik biznes faoliyati, tadbirkorlik, ishbilarmonlik keng tus olmoqda, mulkchilikning turli shakllari vujudga kelmoqda, ishlab chiqarishda davlat tasarrufidagi faoliyatlar doirasi toraya borib nodavlat sohasi keng rivojlanmoqda. O`zbekiston iqtisodiy islohotlarni amalga oshirilishi ustivor masalalarni hal etish, ishlab chiqarishda tarkibiy o`zgarishlarni amalga oshirish, makroiqtisodiy barqarorlikka erishish hamda aholi farovonligini ko`tarish borasida zarur sharoitlar yaratish imkonini bermoqda.
Har qanday mamlakat iqtisodiyotining salohiyati, avvalo, uning tarkibidagi sanoat ishlab chiqarishining rivojlanganligi bilan belgilanadi. Sanoat shaharlarning vujudga kelishi va rivojlanishi, urbanizatsiya jarayoni, transport hamda hududiy ishlab chiqarish majmualarining shakllanishida asosiy omil bo`lib xizmat qiladi.
Mamlakatimiz sanoati milliy iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlaridan bo`lgan paxtachilik, ipakchilik kabilarning talab-ehtiyojlarini qondirish maqsadlarida tashkil topdi va rivojlandi. Iqtisodiy islohotlar amalga oshirilayotgan va bozor munosabatlariga o`ta boorish tufayli Respublika sanoat tarmoqlari asta-sekin takomillashib, o`zaro bog`langan majmua shaklini olmoqda.O`zbekiston sanoati respublikada mavjud bo`lgan tabiiy va iqtisodiy boyliklardan, tez o`sib borayotgan mehnat resurslaridan oqilona foydalanish asosida rivojlanmoqda. Respublikada yer bag`ridan topilgan va ishga tushirilgan tabiiy gaz, oltin, mis, qo`rg`oshin, rux, volfram, ko`mir va boshqa boyliklar bu borada ayniqsa katta ahamiyat kasb etmoqda. Asosiy sanoat mahsulotlarining umumiy hajmida sanoatning ulushi kamaya borib, qayta ishlovchi sanoat hissasi ortib bormoqda.
O`zbekiston sanoatida yetakchi o`rinni og`ir sanoat egallab kelmoqda. Ma`lumki, sanoat tarkibiga yoqilg`i-energetika majmuasi, rangli va qora metallurgiya, mashinasozlik majmuasi, qurilish materiallari sanoati kabilar kiradi.
1-jadval