Mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishda bank sektori va moliya tizimining barqarorligini ta`minlash yo`llari

Ikkinchidan, milliy moliya bozorlarini erkinlashtirish va tartibga solmaslik bankdan tashqari yangi raqobatchilarning (yangi bank texnologiyalarini etkazib beruvchilar, telekommunikatsiya firmalari, supermarketlar va b.) paydo bo‘lishiga xizmat qiladi.

Uchinchidan, jahonda integratsiyalashgan texnologik tizimlarga (Internet) o‘tish umumiy global tarmoqni shakllantirish imkonini beradi.

Mamlakatimiz Prezidentining 2018 yil 19 sentyabrda «Milliy to‘lov tizimini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi qarori e’lon qilindi. Qarorga asosan Respublikada Markaziy bankning Milliy banklararo protsessing markazini (MBPM) tashkil qilish to‘g‘risidagi taklifi qo‘llab-quvvatlandi. U «O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki Axborotlashtirish bosh markazi» davlat unitar korxonasi tuzilmasida faoliyat yuritadi. Bundan tashqari Uzcard kompaniyasi «karta hisobraqamidagi pul mablag‘larini xoldirlash» xizmatini ishga tushirdi. Bu xizmat karta saqlovchisiga tovarlarni (xizmatlarni) olgunga qadar mablag‘larni «muzlatib turish» hamda plastik kartochkada to‘lovni bekor qilish imkonini berdi.

O‘zbekistonda 2018 yil noyabridan boshlab yangi avlod plastik kartalari orqali kontaktsiz to‘lov texnologiyasi (NFC) bo‘yicha hisob-kitob qilinishi mumkin birinchi kobeyjing kartalarini chiqarish boshlandi.

O‘zbekistonda chiqarilgan birinchi kobeyjing kartalari UzCard va UnionPay ikkita to‘lov tizimining qo‘shma kartalari hisoblanadi. Ular ikkala to‘lov tizimi infratuzilmalarida foydalanish uchun mo‘ljallangan. O‘zbekistonda kobeyjing kartalari oddiy so‘m kartasi, xorijda esa – valyuta kartasi sifatida to‘lovga qabul qilinadi.

Kobeyjing kartasi O‘zbekistonda, shuningdek 170 ta mamlakatda va UnionPay infra- tuzilmasi mintaqalarida to‘lov uchun qabul qilinadi. Jahonda UnionPay kartalarini, tegishincha, yangi kobeyjing kartalarini to‘lovga qabul qiladigan 10 milliondan ortiq savdo-servis korxonalari mavjud.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 30.10.2018 yildagi «Tovar bozorlarida savdoni yanada erkinlashtirish va raqobatni rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi Farmoni imzolandi. Ushbu farmonga binoan:

a) 2019 yil 1 yanvardan boshlab quyidagilarni:

• 
  ulgurji savdoni amalga oshirish faoliyatini litsenziyalash va savdo korxonalarini soliqqa tortishning maxsus tartibini;
  
• 
  aksiz solig‘i solinadigan tovarlarning ayrim turlarini (avtomobil, o‘simlik yog‘i va boshqalar) sotishdan tushadigan tushumlar hisobini yuritish va undan foydalanishning maxsus tartibini;
  
• 
  ko‘chma savdo uchun ruxsatnoma olish talabini;
  
• 
  davlat ulushi 50 foizdan kam bo‘lgan korxonalar kontragentlari bilan o‘zaro munosabatlarda kechiktirilgan debitorlik qarzlar uchun sanksiyalarni;
  

• 
  davlat ulushi 50 foizdan kam bo‘lgan korxonalar bilan shartnomalar bo‘yicha ichki bozorda oldindan 15 foiz to‘lovni amalga oshirishga doir talabni;
  
• 
  kelishishning xabardor qilish tartibini joriy etgan holda, mahsulotlarni birja savdosiga chiqarish jadvallarini O‘zbekiston Respublikasi Xususiylashtirilgan korxonalarga ko‘maklashish va raqobatni rivojlantirish davlat qo‘mitasi bilan kelishishning amaldagi tartibini;
  
• 
  moliyaviy iste’mol kreditini ishlab chiqaruvchidan yoki realizatsiya qiluvchi tashkilotdan faqat O‘zbekiston Respublikasida ishlab chiqarilgan iste’mol tovarlari (xizmatlari)ni sotib olish uchun berish to‘g‘risidagi talablarni bekor qilish;
  

b) 2018 yil 1 noyabrdan boshlab quyidagilar:

• 
  tovar-xomashyo birjalariga birjada sotiladigan mahsulotlarni saqlash va logistika qilish, shuningdek, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini ishlab chiqish va joriy etish bo‘yicha sho‘‘ba xo‘jalik birlashmalarini tuzish;
  
• 
  import bo‘yicha olib kelingan yuqori likvidli mahsulot turlarini, egalarining xohishiga ko‘ra, ichki bozorda, shu jumladan, birja savdolarida cheklovlarsiz sotish;
  
• 
  birja savdolarida xarid qilingan yuqori likvidli mahsulotlar, xomashyo va materiallar turlarini sotuvchi tomonidan chiqarib yuborish to‘lov muddatidan kelib chiqqan holda birjalarning elektron tizimi orqali qat’iy belgilanadigan muddatlar va navbatlar bo‘yicha amalga oshirish tartibini belgilash;
  

v) 2018 yil 1 noyabrdan boshlab naqd pul tushumini topshirish va undan foydalanishning quyidagilarni:

• 
  eng kam oylik ish haqining 20 baravaridan ortiq miqdorda kunlik o‘rtacha naqd pul tushumi bo‘lgan xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar naqd pulni bank kassalariga inkassatsiya xizmatlari orqali yoki mustaqil ravishda kunlik topshirish imkoniyati;
  
• 
  ko‘rsatilgan miqdordan kam bo‘lgan kunlik o‘rtacha naqd pul tushumiga ega xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar naqd pulni bank kassalariga inkassatsiya xizmatlari orqali o‘zlari belgilagan davrlarda yoki mustaqil ravishda topshirishi imkoniyati; qonun hujjatlarida belgilangan tartibda muqobil inkassatsiya xizmatlarini tashkil etgan holda naqd pul tushumini faqat O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining inkassatsiya xizmati orqali topshirishni bekor qilish;
  
• 
  yuridik shaxslar, shuningdek, yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan naqd pulsiz hisob-kitoblarni oldi-sotdi shartnomalarini tuzmasdan invoys (hisob-faktura) berish orqali korporativ bank kartochkalaridan foydalangan holda amalga oshirilishini nazarda tutuvchi tartibini joriy etish haqidagi takliflariga rozilik berilsin.
  

Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev oliy Majlisga Murojaatnomasida iqtisodiyot sohasida oldimizda turgan vazifalar haqida gapirganda, avvalo keng qamrovli iqtisodiy islohotlar negizida quyilgan vazifalar qatorida valyutani erkinlashtirish siyosatini izchil davom ettirish, barqaror monetar siyosatni amalga oshirish va sohaga zamonaviy bozor mexanizmlarini keng joriy etish zarurligini ta’kidlab o‘tdi.⁷

Bu maqsadga erishish uchun quyidagi ustuvor vazifalarni amalga oshirish talab etiladi.