Mamlakatda investitsion muhitni shakllantirsh mexanizmlari toshkent moliya instituti

MAMLAKATDA INVESTITSION MUHITNI SHAKLLANTIRSH MEXANIZMLARI

Toshkent moliya instituti

KM 70-2 guruh talabasi Shukurov Z

Reja:

• 1. Investitsiyalarning milliy iqtisodiyotdagi o’rni va ahamiyati
• 2. O’zbekistonda investitsion muhitning yaratilish shart-sharoitlari
• 3. O’zbekistonda xorijiy investitsiyalarning o’rni va u bilan bog’liq muhim investitsion loyihalar

Investitsiyalarning milliy iqtisodiyotdagi o’rni va ahamiyati

INVESTITSIYALAR ASLIDA NEMISCHA “INVESTITION”, LOTINCHA “INVESTIO” SO’ZIDAN OLINGAN BO’LIB, ASOSAN, ISHLAB CHIQARISHGA UZOQ MUDDATLI QO’YILMALAR SARFI, YA’NI XARAJATLAR YIG’INDISI DEB TALQIN ETILGAN. INVESTITSIYA DEGANDA, KELGUSI FOYDA (DAROMAD) OLISH YOKI IJTIMOIY SAMARAGA ERISHISH MAQSADIDA IQTISODIYOTNING TURLI TARMOQLARIGA INVESTORLAR TOMONIDAN UZOQ MUDDATGA QO’YILADIGAN BARCHA TURDAGI MULKIY, MOLIYAVIY VA INTELLEKTUAL BOYLIKLAR TUSHUNILADI.

Kapital qo’yilmalar deganda esa, yangi ob’yektlarni qurish, amalda faoliyat yuritayotgan korxonalarni ta’mirlash, texnik qayta jihozlash va kengaytirish hamda mashina va uskunalar, instrumentlar sotib olish, loyiha-qidiruv ishlari bilan bog’liq xarajatlar yig’indisi tushuniladi.

Investitsiyalar

Ichki investitsiyalar – bu mamlakat hududida ichki investorlar tomonidan amalga oshiriladigan investitsiyalar hisoblanadi.

Tashqi investitsiyalar – bu foyda olish maqsadida chet el investorlari tomonidan boshqa davlat iqtisodiyotiga qo’yiladigan investitsiyalardir.

Investitsion muhit va uni baholash mezonlari

Investitsion muhit – investitsiya munosabatlarini amalga oshirish mumkin bo’lgan imkoniyatlar va qulayliklar majmuini aks ettiruvchi voqe’likdir. Aniqrog’i, investitsion muhit – bu mamlakatdagi investitsiya jarayonlariga ta’sir ko’rsatuvchi iqtisodiy, siyosiy, tashkiliy, huquqiy, ijtimoiy va boshqa shart-sharoitlar majmuasi. Investitsion muhitning muhim tarkibiy qismi davlatning qonunchilik bazasidir.

O’zbekistonda davlat mustaqilligi qaror topgan nisbatan qisqa vaqt oralig’ida investitsiya sohasida ishonchli me’yoriy-huquqiy baza yaratildi.

Investitsiyalash borasidagi qo’shma loyihalar va qo’shma korxonalarni tashkil etishdagi risklarni hisobga olishda ko’pchilik xorijiy investorlar BERI indeksidan foydalanadilar.

O’zbekistonda investitsion muhitning yaratilish shart-sharoitlari

Xalqaro investitsiya huquqining asosiy qoidalarini o’zida mujassam etgan O’zbekiston Respublikasi investitsiya qonunchiligi MDH mamlakatlari qonunchiligi tizimida eng ilg’orlardan hisoblanadi. O’zbekistonda “Chet el investitsiyalari to’g’risida”gi dastlabki qonun 1991-yil iyunidayoq qabul qilindi.

Qulay investitsion muhit qabul qilingan bir qator qonun hujjatlariga asoslanadi. Xususan, O’zbekiston Respublikasining “Chet el investitsiyalari to’g’risida”, “Investitsiya faoliyati to’g’risida”, “Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to’g’risida”gi qonunlari, “Chet el investitsiyalari bilan bog’liq korxonalarga qo’shimcha rag’bat va afzalliklar berish to’g’risida”gi, “Chet el investitsiyalari bilan bog’liq korxonalar ishlab chiqargan mahsulotlar eksportini qo’shimcha rag’batlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi Prezident farmonlari va boshqa qator me’yoriy-huquqiy hujjatlar xorijiy investitsiyalarni jalb qilish sohasini huquqiy tartibga solish asosi bo’lib xizmat qilmoqda.

O’zbekiston Respublikasida faoliyat yuritayotgan xorijiy sarmoyalar ishtirokidagi korxonalar (sohalar bo’yicha)

Xorjiy investitsiyalarni jalb qilish

shakllari

• Konsessiya va lizing shartnomalarini tuzish. Jahon iqtisodiyotida EIZlar tasnifi

• Birgalikda ulush qo’shish orqali qo’shma korxonalarni tashkil etish. Erkin savdo hududlari

• Tenderlar e’lon qilish. Sanoat ishlab chiqarishi

• Yirik xorijiy kompaniya va firmalarning sho’ba korxonalari va filiallarini tashkil etish

So’nggi yillarda investitsiyalar tarkibi, xususan, byudjetdan ajratiladigan investitsiyalar va bank kreditlarining salmog’i keskin o’zgardi. Keyingi o’n yilda mamlakatimiz iqtisodiyotiga kiritilgan investitsiyalar hajmi 3,2 barobar oshgan bo’lsa, shu davrda to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalar hajmi 20 barobardan ziyod o’sgani e’tiborga sazovordir. Strategik xorijiy investorlarni jalb etish maqsadida mamlakatimizda investorlarning o’zi uchun ham, xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar uchun ham noyob kafolatlar tizimi yaratildi.

O’zbekistonda xorijiy investitsiyalarning o’rni va u bilan bog’liq muhim investitsion loyihalar

Bugungi kunda O’zbekiston Respublikasida xorijiy investitsiyalarni jalb qilish va xorijlik investorlar huquqlarini himoya qilish bilan bog’liq qonunchilik bazasi yaratildi. Mamlakatimizda iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarini rivojlantirish uchun xorijiy investitsiyalarni jalb qilish siyosati mavjud mablag’lardan, vaqt va imkoniyatlardan samarali foydalanishga, amaldagi shart-sharoitlardan kelib chiqib, boyliklarni samarali joylashtirish va shu yo’l bilan mamlakatimiz iqtisodiyotini yuksaltirish, uning jahon iqtisodiy tizimiga qo’shilishini rag’batlantirish yo’li investitsiyalarni iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlariga jalb qilishga hamda ulardan samarali foydalanishga qaratilgan.

O‘zbekistonda 2019-yil va 2020-yil 1-choragida asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalar

2020 yil yanvar-mart oylarida 33,4 trln. so‘m asosiy kapitalga investitsiyalar o‘zlashtirilib, ularning 63,9 foizi yoki 21,4 trln. so‘mi jalb etilgan mablag‘lar hisobidan moliyalashtirilgan.

2020 yilning yanvar-mart oylarida asosiy kapitalga o‘zlashtirilgan investitsiyalar hajmining o‘tgan yilning mos davriga nisbatan o‘sish sur'ati 89,8 foizni tashkil etdi

2019 yil davomida barcha moliyalashtirish manbalari hisobidan investitsiyalarni o‘zlashtirish hajmi 220,7 trln so‘mga yetkazilib, tasdiqlangan yil prognoziga nisbatan 2 barobarga o‘sdi. Investitsiya faoliyatining sezilarli o‘sishi 13,3 mlrd. dollarni tashkil etgan xorijiy investitsiyalarning oqimi va o‘zlashtirilishi bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, unda:

1) to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar va kreditlar – 9,3 mlrd. dollar

2) davlat kafolati ostidagi xorijiy investitsiyalar va kreditlar – 4,0 mlrd. dollar o‘zlashtirildi.

Xulosa

Xulosa qilib aytganda, xorijiy sheriklar bilan o’zaro manfaatli hamkorlik yaxshi samaralar bermoqda. Negaki, O’zbekistonda xorijiy investorlar ishonchini mustahkamlash uchun barcha shart-sharoit yaratilgan. Mamlakatimiz davlat investitsiya siyosati uzoq muddatli istiqbolga mo’ljallangan bo’lib, investorlarning samarali ishlashi uchun zarur barcha sharoitni yaratib berishga qaratilgan. O’zbekistonning geografik jihatdan qulay yerda joylashgani, transport tarmog’ining rivojlangani, tabiiy resurslarning ko’pligi, ishlab chiqarish hamda ijtimoiy infratuzilmaning yuqori darajada taraqqiy etgani, malakali kadrlarning mavjudligi va boshqa omillar investorlarga kelajakka ishonch bilan qarash imkonini bermoqda.