Manbashunoslik
Download 6.7 Mb. Pdf ko'rish
|
Manbashunoslik. Madraimov A
- Bu sahifa navigatsiya:
- 7.3 .8 . «Tarixi Abulfayzxon»
7 .3 .7 . «Ubaydullanoma»
“ U baydullanom a” XVII asrda o 'tg an M ir M uham m ad A m in Buxoriy asaridir. U o'qim ishli va fozil kishilardan bo'lib, 1645-yilda tug'ilgan, vafot yili m a’lum emas. Ashtarxoniylardan Subxonqulixon va Ubaydullaxon (1702—1711) saroyida bosh m unshiylik vazifasida xizmat qilgan. “ U b ay d u llan o m a” B uxoro xonligining 1702— 1716-yillar orasidagi ijtimoiy-siyosiy va m adaniy hayoti haqida hikoya qiladi. Asar 1716-yildan keyin yozilgan, m uqaddim a, xotim a va 80 bobdan iborat. 235 M u q a d d im a d a m u a llifn in g h o l-a h v o li, y a ’ni S u b x o n q u lix o n hukm ronligining so ‘nggi yillarida xizm atdan chetlashtirilib, og‘ir ahvolga tushib qolganligi va Ubayduilaxon xizmatiga qabul qilinishi, A bdulazizxon va Subxonqulixon davrida Buxoro xonligining ijtimoiy-siyosiy ahvoli qisqa tarzda bayon qilingan. 1— 8 0 -b oblarda Buxoro xonligining qariyb 15 yillik (1702—1711) ijtim oiy-siyosiy tarixi batafsil yoritilgan. M uallif m azkur asarida katta yer egaligi, aholidan yig‘iladigan soliq va ja rirm la r, Buxoro xonligining m a’m uriy tuzulishi, tarqoqlikning kuchayishi, m am lakat boshiga tushgan iqtisodiy qiyinchiliklar va uning ayrim sabablari kabi m asalalarga keng o ‘rin bergan. Asarda geografik va etnografik m a ’lu m otlar ham ko'p. X otim ada m uallif bilan zam ondosh bo'lgan va Buxoroda istiqom at qilgan olim lar, shoirlar, m asalan, Sayido Nasafiy, Q osim xoja, m ulla S arfaroz, F itra t, M ulham , m ash h u r q o z ila r haq id a q isq ach a , lek in e ’tiborga m olik m a’lum otlar keltirilgan. “ U baydullanom a” asarining 10 dan ortiq q o 'lyozm a nusxasi m avjud. Asar A .A .Sem enov tom o n id an rus tiliga tarjim a qilingan va 1957-yili T oshkentda nashrdan chiqarilgan. 7.3 .8 . «Tarixi Abulfayzxon» “Tarixi Abulfayzxon” asarini U bayduilaxon va Abulfayzxon (1711 — 1747) saroyida xizmat qilgan munajjim, shoir va tarixchi olim A bdurahm on Davlat yozgan. M uallif k o 'p ro q A bdurahm on Tole nom i bilan m ashhur. M azkur asar hajm jihatd an kichik, 161 varaq bo'lib , “ U baydulla- n o m a ”ning davom i hisoblanadi va Buxoro xonligining 171 1 — 1723-yillar orasidagi ijtimoiy-siyosiy tarixini o 'z ichiga oladi. M a’lumki, XVIII asm ing b irin c h i c h o rag id a B uxoro x o n lig in in g iq tiso d iy va siyosiy ahvoli z a ifla sh a d i, ulus b o s h liq la rin in g , y a ’ni m a h a lliy h u k m d o rla rn in g m ustaqillik uchun olib borgan harakati kuchaydi, ularning ayrim lari, m asalan, Balx va Sam arqand m arkaziy hukum atga bo'ysunm ay qo'ydilar, F arg'ona XVIII asrboshlarida, 1709-yili A shtarxoniylar davlatidan ajralib chiqdi va o 'lk a d a m ustaqil Q o 'q o n xonligi tashkil to p d i, 1722-yili Sam arqand ham m ustaqillik e ’lon qildi va Rajabxon ismli kim sani xon qilib ko'tard ilar (1722—1728), o 'z a ro urushlar boshlanib ketdi. “Tarixi Abulfayzxon” asarida m ana shu m asalalar keng yoritib berildi. Bundan tashqari, asarda Buxoro xonligining m a’muriy tuzulishi va o 'zbek xalqining o 'sha yillardagi etnik tarkibi haqida ham ayrim , diqqatga sazovor dalil va m a’lum otlar bor. “Tarixi Abulfayzxon” ning to 'liq ruscha tarjim asi, zarur izohlar bilan 236 1959-yili A .A .Sem enov to m o n id an T o sh k en td a nashr qilingan. Download 6.7 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling