Mаnevr svetоforlаrining lаmpаlаrini svetоdiodli modulini ishlаb chiqish
Download 1.8 Mb. Pdf ko'rish
|
мд Жуманиязов — копия
|
III bob. Manevr svetoforlarining lampalarini svetodiodli modulini texnik-
iqtisodiy asoslari ………………………………………………… 56 3.1. Svetodiodli modulning texnik asoslari 56 3.2. Svetodiodli modulning iqtisodiy asoslari 62 3.3. Svetodiodli modulning sxemasi va ishlash prinsiplari. 64 3.4. Mavjud LED svetoforlarining xususiyatlarini o‘rganish 72 Xulosa 81 Adabiyotlar ro‘yxati 83 Ilova 5 Kirish Temir yo‘llarni avtomatika va telemexanika tizimlarining (TYAT) kompleks infratuzilmasida transportning xavfsizligini ta’minlovchi asosiy funktsiyalardan biri – bu ma’lumotni yo‘l qurilmalaridan lokomotivga yetkazishdir. Bunday ma’lumotni uzatish uchun eng ko‘p ishlatiladigan kanallardan biri optik hisoblanadi, bu yerda svetofor mos keladigan signallarni uzatuvchisi bo‘lib xizmat qiladi. Ko‘pgina temir yo‘llar poezd va manyovr harakatlarini ajratib turadi. Manevr harakatlarining nisbatan past tezligi burilishlardan chetga chiqishda ogohlantirish signallari va signal tezligi chegaralaridan voz kechishga imkon beradi. Bundan tashqari, signalning ko‘rish maydoni ancha kichik bo‘lishi mumkin. Bu yanada ixcham signallarni o‘rnatishga, chiroqlarning joylashuvi bo‘yicha signal ko‘rsatkichlarini shakllantirishga va poezd harakatlari uchun ishlatilmaydigan boshqa ranglardan foydalanishga imkon beradi. Manevr signallari alohida svetoforda ko‘rsatilishi yoki poezd signallari bilan birlashtirilishi mumkin. Ikkinchi holatda, manevralar uchun alohida ruxsat beruvchi ko‘rsatkich qo‘llaniladi va to‘xtash signali har ikki turdagi harakatlar uchun ham umumiy bo‘lib turadi. Ko‘pgina mamlakatlarda mustaqil manevr signal haydovchini yo‘ldan ozdirmaslik uchun ruxsat beruvchi ko‘rsatma berishi yoki agar u orqali poezd yo‘nalishi o‘rnatilgan bo‘lsa, o‘chirib qo‘yishi kerak. Odatda manyovr signal kamida ikkita ko‘rsatkichni beradi: To‘xtatish va xarakatlanish. Bundan tashqari, ba’zi temir yo‘llarda marshrut qaysi yo‘lda bo‘sh yoki band bo‘lganligi, shuningdek, burilish yo‘llari bo‘ylab burilishlarni va boshqalarni belgilashiga qarab qo‘shimcha ruxsat beruvchi ko‘rsatmalar qo‘llaniladi. Amalda avtonom manyovr signallari uchun quyidagi signal turlari qo‘llaniladi: - ruxsat beruvchi ko‘rsatma odatda oq chiroq bilan, taqiqlangan - qizil, ko‘k yoki binafsha chiroq bilan beriladi; - bitta svetofor bir nechta maqsadlarni birlashtirishi mumkin (kirish va chiqish, chiqish va manevr, chiqish va marshrut va boshqalar). - ular ustunli, mitti bo‘linadi va ko‘priklar va konsollarga o‘rnatiladi. 6 Temir yo‘l tarmog‘ida so‘nggi o‘n yilliklarda svetoforlarni akkor lampalar bilan yoritgichlarga almashtirish muntazam ravishda olib borilmoqda. Optoelektronikaning samarali vositalarining paydo bo‘lishi va rivojlanishi svetoforlarda mos keladigan elektrik va konstruktiv ulanishdan iborat zamonaviy yorug‘lik chiqaradigan diodli matritsalarni (YDM – SDM) ishlatishga olib keldi. Hozirgi vaqtda temir yo‘l tarmog‘ida LED (inglizcha - “Light-Emitting Diode”, yorugʼlik chiqaruvchi diod) so‘zlarining bosh harflaridan olingan qisqartma bo‘lib – elektr toki oldinga yo‘nalgan holda undan o‘tganda optik nurlanishni hosil qiluvchi elektron – teshik (kovak) birikmali yarim o‘tkazgichli asbob) texnologiyasi vositalarini joriy etish zarurligi to‘g‘risida hech qanday savol tug‘ilmaydi. Ushbu jarayonga temir yo‘l svetoforlarida SDM dan foydalanishning bir qator kamchiliklari yuqotishga yordam beradi. Eng muhim afzalliklardan biri, birinchi navbatda, 100 ming soat va undan ortiq soatga yetadigan LED bitta svetoforlarning ishlashining ancha yuqori ishonchliligi va chidamliligi bilan bog‘liq. Bu svetoforlarda akkor lampalardan foydalanish va ikki filamentli lampalardan foydalanishdan voz kechish zarurligini keltirib chiqaradi. Yana bir afzallik - optik emitentlarning quvvat sarfini sezilarli darajada pastligi, bu svetofor tizimlari tomonidan quvvat manbalaridan iste’mol qilinadigan quvvatni bir necha baravar kamaytiradi. So‘nggi o‘n yil ichida bir qator mahalliy va xorijiy olimlar va mutaxassislarning ilmiy-texnikaviy ishlanmalari tufayli LED svetoforlarining texnik va ekspluatatsion xususiyatlarini yaxshilash sohasida ma’lum yutuqlarga erishildi. Yangi elektron yechimlar ishlab chiqildi va ma’lum ilmiy tadqiqotlar olib borildi. Mahalliy ishlab chiqarish zavodlari "O‘zbekiston temir yo‘llari" ning yo‘l tarmog‘ida keng qo‘llaniladigan LED svetoforlarining turli xil modifikatsiyalarini ishlab chiqaradi. Mavjud va yangi ishlab chiqilgan diodli svetoforlarga temir yo‘l transporti uchun texnik va ekspluatatsion talablarni belgilaydigan mahalliy standart ishlab chiqildi va temir yo‘l transporti infratuzilmasi xavfsizligi texnik reglamentiga tegishli o‘zgarishlar kiritildi. 7 LED svetoforlarida ishlatiladigan LED va SDMlarning nazariyasi va faoliyatining eng umumiy asoslari mahalliy va xorijiy olimlar va muhandislarning ilmiy yutuqlariga asoslangan. Dissertatsiya ishimning dolzarbligi. “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJda LED texnologiyasini tatbiq etish" kompleks dasturining kontseptsiyasiga muvofiq, O‘zbekiston Respublikasining temir yo‘llarida svetoforlarni akkor lampalardan svetodiodli lampalar bilan muntazam ravishda almashtirish amalga oshirilmoqda. Buning sababi shundaki, LED svetoforlari ishlashning yuqori ishonchliligi va chidamliligiga ega, shuningdek quvvat sarfini sezilarli darajada kamaytiradi. Biroq, bu jarayon bir qator muhim muammolar tufayli cheklangan, ulardan biri bir vaqtning o‘zida imkoni yo‘qligi qarama-qarshiligi bilan bog‘liq, shu bilan birga lampochka svetoforlarini allaqachon diodli chiroqlarga almashtirishda yetarli darajada yuqori ishchanlik va energiya samaradorligini ta’minlash doimiy oqimdan foydalangan holda avtomatizatsiya va telemekanika qurilmalari mavjud bo‘lgan boshqarish va elektr ta’minoti tizimlari. Boshqasi, elektr markazlashuvi paytida kabel liniyalarida mavjud bo‘lgan parazitik elektromagnit ulanishlarning ta’siri tufayli noto‘g‘ri ko‘rsatkichning yoritilishi effektining paydo bo‘lishi sababli LED chiroqlari bilan taqqoslaganda chiroqlar bilan taqqoslaganda boshqarish liniyalarining uzunligini nazorat qilish signali va quvvat manbai sifatida sezilarli darajada cheklashga olib kjeladi. |
