Markaziy osiyo hududida kimyo sanoati reja

Aim.uz

Markaziy osiyo hududida kimyo sanoati

REJA:

1.Markaziy Osiyo davlatlari xo`jaligida kimyo sanoatining tutgan o`rni

2.Mintaqada kimyo sanoatining barpo etilishi va uning muhim tarmoqlari

3.Markaziy Osiyoda kimyo sanoati bilan bog`liq sanoat tarmoqlarining rivojlanishi.

4.Markaziy Osiyo hududida kimyo sanoati tarmoqlarining asosiy markazlari.

5.Markaziy Osiyoda kimyo sanoatini rivojlantirishda xalqaro hamkorlikning ahamiyati.

Tayanch tushunchalar: Kimyo sanoati majmuasi, gaz kondensati, glauber tuzi, gidroliz zavodi, sintetik tolalar, o`simliklarni himoya qiluvchi kimyoviy vositalar, defoliant, oltingugurt kukuni, biokimyo zavodi furon birlashmasi, furfurol, furil, oziq-ovqat spirtlari.

Kimyo sanoati xo`jalikda og`ir sanoatning muhim tarkibiy qismidan biridir. chunki hozirgi davrdagi ishlab chiqarishning plastik massalari, sun`iy tola, sintetik kauchuk, lak bo`yoq, ishqorlar va kislota qishloq xo`jaligini esa mineral o`g`it, girbiset va pestisedlarsiz hamda boshqa kimyoviy maxsulotlarsiz tashkil qilish va rivojlantirijh mumkin emas. Shuning uchun sobiq itifoq davrida va hozirgi mustaqillik yillarida ham kimyo sanoati maxsulotlarni Respublikalar ehtiyojini hamda xorijiy mamlakatlarga eksport qilishni hisobga olgan holda, uni barpo etishga va rivojlantirishga katta e`tbior berildi va berilmoqda.

Mintaqada kimyo sanoati Markaziy Osiyo hududidagi neft, tabiiy gaz, turli xildagi tuzlar, fosforit va boshqa kimyoviy xom- ashyo negizida barpo etilgan va rivojlantirilmoqda. Bu sanoatni shuningdek, neft bilan uchraydigan gaz, gaz konditsatlari, elektr enrgiyasi hamda mehnat resurslariga boy rayonlarda tashkil qilish va taraqqiy ettirishga ko`proq e`tobor berilgan.

Markaziy Osiyoda kimyobviy xom – ashyo, mehnat resurslari va elektr quvvatiga Qozog`iston, O`zbekiston, Turkmanistonda hamda Tojikistonda yetartli. Qozog`iston, O`zbekiston va Tiurkmanistonda tabiiy gaz neftdan boshqa osh va kaliy tuzlari Glauber, (Merobilit) tuzi fosforit, oltingugurt konlari va boshqa konlari topilgan.Shuningdek, rangli metallurgiya, paxta tozalash sanoati chiqindilari, sul`fat kislota xom ashyosi, qishloq xo`jaligi tarmoqlarining ba`zi bir maxsulotlari va chiqindilari Markaziy Osiyo hududida kimyo sanoatini rivojlantirish uchun kerakli xom-ashyo hisoblanadi.

Kimyo sanoati o`ziga xos bo`lgan tarmoqlar majmuidan iborat. Markaziy Osiyo Respublikalarida kimyo sanoatining asosiy o`rni qishloq xo`jaligiga xizmat qilishdir. Qirg`izistondan tashqari barcha davlatlarda meniral o`g`itlar ishlab chiqarish kimyo sanoatining yetakchi tarmog`I hisoblanadi.Shuningdek , kimyo sanoati tarkibibiga sul`fat kislotasi, soda, kimyoviy tolalar va ishlabn chiqarish tarmoqlari, gidroliz korxonalari , rezina maxsulotlari zavodlari, atir-upa maxsulotlari birlashmalari va boshqalar kiradi.

Qozog`istonda maxalliy xom-ashyolar negizida fosforit ug`itlar va u bilan bog`liq 80 dan ortiq turdagi mahsulotlar hamda soda ishlab chiqarish, tog`- kion sanoati bilan bog`langan neftni qayta ishlash, avtomobil shinalari va rizena texnika , sul`fat kislotasi maxsulotlari ishlab chiqarish tarmoqlari rivojlangan.

Asosiy markazlari: Kustanay, Qarag`anda, Shimkent, Olg`a, Atiray, Taraz va boshqalar.

Kimyo saanoatiO`zbekiston Respublikasi sanoati iqtisodiyotida katta ahamiyatga ega. Respublika kimyo sanoatida 750 dan ortiq nomda mahsulot ishlab chiqariladi va mamlakat sanoatlari yalpi maxsuloti hajmida uning salmog`I 4,6% ni tashkil etadi. Mamlakatda mineral o`g`itlar Chirchiq elektr kimyo kombinati, Farg`ona azotli o`g`itlar, Navoiy kimyo birlashmalari, Qo`qon superfosfat, Samarqand kimyo zavodlari, Olmaliq “Ammofos” birlashmasida ishlab chiqariladi. O`zbekiston hududida sul`fat kislota ishlab chiqariladigan 5 ta, o`simliklarni himoya qiluvchi kimyoviy vositalar (defoliant, desikant, gerbisit, insektised, fungisidlar, oltingugurt kukuni) ishlab chiqaruvchi 4 ta yirik korxonalar joylashgan. Farg`ona va Navoiy viloyatlaridagi korxonalarida kimyoviy tolalar va iplar ishlab chiqariladi. Farg`ona furan birlashmasi , Yangiyo`l biokimyo, Andijon gidroliz zavodlariga texnik etil spirit, furfurol, ozuqa achitqilari, furil spirit, oziq-ovqat spirit ishlab chiqariladi.O`zbekistondagi kimyo korxonalari negizida 1994 -yilda “O`zkimyosanoat” uyushmasi tashkil etildi.

Turkmanistonda kimyo sanoati tarmoqlari shaxarlarda ishlab turibdi. Mustaqillik yillarida Markaziy Osiyoda kimyo sanoati majmuasi bilan bog`liq neftkimyo, gazkimyo, ko`mirkimyo tarmoqlari barpo etildi va rivpojlantirilmoqda.

Markaziy Osiyo davlatlari kimyo sanoati tarmoqlari yangi texnalogiya bilan jihozlangan, ishlab chiqarish quvvatini oshirishga katta e`tibor bergan holda xorijiy mamlakatlar AQSH, Rossiya, Yaponiya , Germaniya va boshqalar bilan teng huquqli hamkorlik qilishmoqda.