Markaziy osiyo xalqlari etnologiyasi

Ijtim oiy-etnik jam oa 
- tabiiy-tarixiy shakllangan kishilam ing 
barqaror uyushmasi, unga kelib chiqish va rivojlanish umumiyligi
256

---

belgi va xususiyatlari xosdir. Ijtimoiy-etnik jam oa tushunchasi 
“etnos”, 
“etnik-tarixiy 
umumiylik”, 
“etnik 
umumiy lik” 
tushunchalarining mazmuni bilan o ‘xshash, bular etnologiya va 
boshqa ijtimoiy fanlar doirasida tadqiq etiladi.
Initsiatsiya 
— bag‘ishlash, ibtidoiy davrda o ‘smirlami voyaga 
yetgan erkak va ayollar safiga o ‘tkazish marosimi. Islomda o ‘g ‘il 
bolalaming sunnat qilinishi initsiatsiya hisoblanadi. 0 ‘zbekcha “qo‘li 
halol bo‘ldi” iborasi bolani jam iyatga a'zo bo‘lishi deb qaraladi.
Inn ovatsiya 
(lotincha) — yangilanish, meros va an'analaming 
avloddan avlodga o ‘tishi natijasida madaniyatda vujudga kelgan yangi 
xususiyatlar.
Integratsiya 
(lotincha) — tiklanish, to‘ldirish, turli xalqlaming 
birlashuvi va turli etnoslaming bir hududda etnik-madaniy aloqalami 
o ‘m atish jarayoni.
Irq 
(arabcha) - ildiz, tomir; odamlam ing kelib chiqishi, gavda 
tuzilishi va qiyofasi o ‘xshash bo ‘lgan tarixan tarkib topgan hududiy 
birligidir. K ishilar o ‘z tana tuzilishi, tashqi qiyofasi, teri, ko‘z va 
suyagining rangi, soqolining siyraku yoki qalinligi, bo‘y-basti, yuz 
tuzilishi, bosh suyagining shakli, qon guruhi va boshqalariga qarab 
guruh-guruhlarga ajratiladi. Jahondagi barcha xalqlar to‘rtta katta 
irqqa bo‘linadi. Har bir irq bir qancha kichkina guruhlarga ham 
bo ‘linib, ulam ing soni 25 dan ziyod.
Ism , п о т
(imya) 
— 
urug‘ning nomi, u urug‘ a'zosinining nomiga 
qo‘yiladi, ushbu nom meros sifatida bo‘lib, ijtim oiy-huquqiy. 
ahamiyatga ega.
Y o ‘Iboshchi (vojd) 
- qabiladagi yoki qabilalar ittifoqidagi saylab 
qo'yiladigan oliy shaxs. 
«-
K asta 
(lotincha, portugal) - toza, benuqson, oq suyak; boshqa 
toifa bilan aralashmagan toifa, tabaqa. Qadimgi Misr, Hindiston va 
Sharqning boshqa mamlakatlarida o ‘z . a’zolarining nasabga tegishli 
imtiyozli huquqiari. Ajdodlari va . kasb-hunarlariga qarab hamda 
alohida tabaqaga ajralgan ijtimoiy guruh (ruhoniylar, savdogarlar, 
dehqonlar va brahmanlar)lar kastasi mavjud. 
Sl,
Klan 
(gel) - urug‘, qabilaning qarindoshchilik asosidagi ijtimoiy, .,.. 
o ‘zaro bir-birini qoMlab-quwatlovchi, uyushmasi. ,0 ‘zbek xalqidagi, . , 
“to‘p” atamasi “klan” tushunchasiga mos keladi: xo ‘ja to‘pi, mergan 
to ‘pi va h.k.
257

---

K o n g lo m era t (lotincha) - birikish, q o ‘shilish, boshlanishi, 
to ‘plangan turli toifa va elatlam ing uyushtirilishidan tashkil topgan 
ijtimoiy-siyosiy tuzum (masalan, quldorlik, feodalizm davrida tuzilgan 
yirik davlatlar).