Markaziy osiyo xalqlari etnologiyasi

E tnom arginal sh axs 
- ikki millat yoki elat orasidagi o ‘tish 
holati, oraliq holatini egallovchi shaxs. Ushbu holat chegaraviy 
vaziyat bilan bog‘liq bo'lib, turli madaniyatlaming bir-biriga ta'siri 
ostida individ shakllanadi. Etnomarginal shaxs ikkilanganlik, ichki 
qarama-qarshilik ta'siri ostida bo‘ladi.
E tnonim
(yunon) — xalqlaming nomini anglatuvchi atama.
E tnonim ika 
— xalq, elat, qabila va hokazolar nomini o ‘rganuvchi 
onomastikaning boMimi.
E tnopsixologiya 
-
muayyan 
xalq, 
qabila 
ruhiy 
tarzini 
o ‘rganuvchi psixologiyaning bir yo ‘nalishi.
E tnopolitologiya 
— etnik va siyosiy hayot o ‘zaro bog‘liqligi 
haqidagi fan.
E tnos 
(yunon) - xalq.
E tnos chegarasi 
- turli to*siqIar - tabiiy (tog‘, o ‘rmon, sahro, 
dengiz va b.) tabiiy to ‘siqlar tufayli yuzaga keladigan etnoslar 
o ‘rtasidagi had; turar joyga borishning qiyinligi (baland tog‘lik va 
h.k.); ijtimoiy aloqalaming muayyan turlariga qat'iy cheklovlar va 
ta'qiqlar; tarqalish shakli.
E tnosiyosiy 
uyg‘unlashish 
(lotincha 
Consolido 
— 
mustahkamlayman) - etnos, etnik tashkilotning umumiy - siyosiy va 
ijtimoiy maqsadlar uchun kurashini kuchaytirish maqsadida ayrim 
guruhlam ing birlashishi, mustahkamlanishi, qo‘shilishi, jipslashishi. 
Etnosiyosiy uyg‘unlashish asosida etnoslar aloqasining rivojlanish 
jarayoni kuchayadi, shuningdek etnoslar o ‘rtasida yirik etnik guruhlar 
shakllanadi.
E tnosotsiologiya 
— sotsiologiya va etnologiyaning bir-biriga 
aloqadorlik 
jihatlari 
tufayli 
yuzaga 
kelgan 
ilmiy 
yo ‘nalish 
chegaradosh bilim sohasi. Uning yuzaga kelishiga sanoati rivojlangan 
mamlakatlardagi etnologiya fanining tadqiqot ob'ekti o ‘zgarganligi 
sabab bo‘ladi, ushbu mamlakatlarda ijtimoiy hodisalaming milliy 
jihatdan ko‘payganligi va milliy jarayonlar ijtimoiy differensiatsiyasi 
murakkablashganligi tufayli bulami an'anaviy etnologiya usullari bilan 
yetarlicha o ‘rganish mumkin bo‘lmay qoladi.
Etnotsentrizm
- (yunon - guruh, qabila, xalq) - qandaydir etalon 
yoki optimum sifatida namoyon bo‘luvchi etnik guruhlar an'analari va 
o ‘z qadriyatlari orqali hayot hodisalarini idroklash va baholashdagi 
etnik idroklashga xos xususiyat.
269

---

Q abila 
(племя) - endogamiyani am alga oshira borib, oliy 
makrostrukturadan iborat b o ‘ldi, u ishlab chiqarishning ikki turi 
bo ‘yicha qabila ichida doimiy aloqada bo ‘lgan endogamiya tufayli 
urug‘ning m ikrostm kturasinL ham etnik jihatdan, ham xo ‘jalik 
jihatidan birlashtiradi. Qishloq jam oasi (obщ inasi)ning an'analari 
sovetlar davridan oldingi rus qishlog‘i uchun xos narsa edi. Chunki, 
bunday jam oaga o ‘xshash ijtimoiy tuzilm alar haqiqatda nafaqat 
dehqonlar va qishloq aholisi o ‘rtasida, balki barcha xalqlarda ham 
mavjud edi. Shuning uchun ham sovet davri etnologiyasida “qishloq 
jam oasi” atamasiga o'xshash qo ‘shnilar jam oasi (bunday begona 
urug‘ laming 
yonm a-yon 
hududiy 
aloqalari 
ko ‘zda 
tutilgan), 
ko‘chmanchi jam oa (chorvadorlar uchun), qishloq jam oasi, ovul 
jam oasi, ayil jam oasi (qishloq, ovul, ayil nomidan olingan) atamalari 
paydo bo‘ldi.