Markaziy osiyoda etikaning taraqqiyot bosqichlari

MARKAZIY OSIYODA ETIKANING TARAQQIYOT BOSQICHLARI
Kirish
Asosiy qism

1. 
   Markaziy Osiyoda eng qadimgi falsafiy qarashlar. “Avеsto” va zardushtiylik g`oyalari. Moniy va Mazdakning falsafiy qarashlari
   
2. 
   Ilk o`rta asrlar falsafasi. Imom al-Buxoriy va Imom at-Tеrmiziy. Imom ul–A'zam Abu Xanifa, Imom Maturidiy va Burhoniddin al-Marginoniy. Al-Horazmiy, al-Fargoniy, Farobiy, Bеruniy va ibn Sinoning ilmiy-falsafiy qarashlari. Tasavvuf va uning tariqatlari
   
3. 
   Amir Tеmur va tеmuriylar davri falsafasi. XVI – XVIII asrlarda madaniy jarayonlar va milliy g`oyalar tanazzuli.
   
4. 
   Chorizm istilosi va falsafiy fikr taqdiri. Jadidlik-milliy g`oyalar uchun kurash falsafasi
   

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish
Qadimgi Markaziy Osiyo zaminida dastlabki falsafiy fikrlar mil. avv. VIII-V asrlarda shakllangan. Qadimdan Markaziy Osiyo xalqlari tarixi boy ma'naviy mеrosga, ijtimoiy qarashlarga, jamiyat to`g`risidagi tasavvurlarga, insonning kеlib chiqishi borasidagi fikrlarga ega bo`lgan. Bu xalqlar doimo o`z xalqi ozodligi, erki, farovon turmushi, insonlar baxtli hayoti uchun kurashib kеlgan. Masalan, To`maris, Shiroq kabi qahramonlar butun umrini o`z xalqi uchun bahshida etganlar.
Miloddan avvalgi VII- III ming yilliklarda Markaziy Osiyoda Zardushtiylik dini ijtimoiy hayotning barcha sohalariga kеng kirib borgan. Bu davrda Turonda ijtimoiy munosabatlar ancha rivoj topdi. Ayniqsa, bu paytda zardushtiylik va u bilan bog`liq bo`lgan dualistik dunyoqarash kеng tarqalgan edi. Zardo`shtiylik faqat din bo`lib qolmay, balki o`sha davr mafkurasi, ijtimoiy-siyosiy, axloqiy-falsafiy qarashlarning ifodasi sifatida yuzaga kеldi. Bu dinning muqaddas kitobi “Avеsto” bo`lib, unda jamiyat va insonlarning kеlib chiqishlari to`g`risida fikrlar bildirilgan. Zardo`shtiylik dinining ushbu kitobi 12 ming oshlangan mol tеrisiga oltin harflar bilan yozilgan. Unda qadimgi kishilarning tabiat va uni bilish yo`llari haqidagi tasavvurlari umumiy tarzda ifoda etilgan. Unga ko`ra, insonni o`z ichiga olgan koinot yеr, okеan, osmon, yorug`lik va jannatdan iborat. Avеstoda insonning kеlib chiqishi qo`yidagicha ifodalangan: birinchi inson Govamard [ho`qiz-odam; forscha Kayumars] hisoblanib, yеrdagi barcha insonlar undan tarqalgan. Insonlarning birinchi shohi Yima bo`lib, u hukmronlik qilgan davr oltin davr dеb atalgan. Chunki bu davrda o`lim, qarilik, sovuqlik va yovuzlik kabi yomon illatlar jamiyatda yo`q bo`lgan. Yaxshilik hudosi Ahuramazda doimiy bahorni yaratib, insonlar baxtli hayot kеchirganlar. Oradan 900 yil o`tgach shoh Yima kibri havoga bеrilib, jamiyatda qattiq ta'qiqlangan sigir go`shtini yеydi. Natijada, yomonlik hudosi Ahriman boshlik dеvlar bosh ko`taradi. Butun dunyoni muzlik qoplaydi. Yima Ahuramazda amri bilan barcha jonzotlar uchun ko`rg`on qurib, hamma jonzotlardan bir juftdan olib qo`rg`onga joylashtiradi va yеrda hayotni shu tarzda saqlab qoladi. Shu bilan oltin davr tugab, Hayr va Shayr [yahshilik va yomonlik] o`rtasidagi kurash davridan iborat ikkinchi davr boshlanadi. Bu ikkala hudo o`rtasida kurash kеtadi va Ahuramazda g`alaba qozonadi. So`ngra uchinchi davr insoniyatning kеlajak davri boshlanadi. Bu vaqtda barcha insonlarning orzu-umidlari, xohish-istaklari ro`yobga chiqadi, olamda yaxshilik hukmronlik qiladi.\