Марказлашган-режали иқтисодиётдан бозор иқтисодиётига ўтишда иқтисодиётни тартибга солишнинг ўзига хос йўли


Бозор иктисоднётини тартибга солиш буйича давлат бошкарув органларининг вазифалари


Download 32.9 Kb.
bet4/5
Sana26.03.2023
Hajmi32.9 Kb.
#1297325
1   2   3   4   5
Bog'liq
begmatova.IDTTS

3. Бозор иктисоднётини тартибга солиш буйича давлат бошкарув органларининг вазифалари
Иктисодиётни давлат томонидан тартибга солишга каратилган иктисодий сиёсатни амалга ошириш юзасидан хокимият органлари уз зиммасига аник вазифаларни олади. Уларга куйидагилар киради:
- иктисодий усиш ва иктисодий ривожланиш;
- тулик ва самарали бандлик:
- иктисодий самарадорликка эришишни кузлаш;
- нархнинг баркарор даражаси;
- иктисодий эркинлик;
- даромадларнинг одилона таксимланиши;
Ижтимоий-иктисодий ривожланишнинг хар бир боскичида узаро боглик максадларни ишлаб чикиш ва асослаш хукуматнинг мамлакатни бошкариш санъати хисобланади. Ижтимоий-иктисодий ривожланиш максадларининг мураккаблиги ва узаро богликлигининг карама-каршилиги. уларнинг ижобий ёки салбий окибатларга олиб келиши мумкинлиги тартибга солувчи давлат органларининг уз максадларини алохида холда эмас, балки биргаликда. Уларнинг узаро богликлигини инобатга олган холда ишлаб чикишга мажбур килали.
Бозор хужалигининг асосий талаблари ва шартларидан бири эркин нархлардир. Аммо дунё буйича нарх сиёсати, айникса, бозор тармокларини карор топтириш даврида тартибга солиб турилмайдиган биронта хам давлат мавжуд эмас. Бозор муносабатлари йулига кирган купгина мамлакатларнинг тажрибаси давлат доимо ахолини хам, ишбилармонларни хам ислохотларга тайёрлаб келганлигидан далолат беради. Давлат ижтимоий-иктисодий жараёнларга бевосита иктисодиётнинг давлат сектори оркали хам тасир курсатади. Давлат ихтиерида факат асосий ва халк хужалиги тармокларининг стратегик ахамиятга эга булган тармоклари колади. Булар ёкилги, нефть ва газ саноати, электр энергетикаси, темир йул, автомобиль, хаво ва трубопровод транспорти, алока, сув ва газ таминоти, ирригация иншоотлари курилиши ва улардан фойдаланишдир.
Кишлокда бозор муносабатларини ривожлантириш, деконда ернинг эгаси эканлиги туйгусини кайта тиклаш - мерос килиш хукуки асосида ерни абадий фойдаланиш учун бериш йлидан бориш керак. Энг мухими, кишлок хужалигини ритишнинг шундай шаклини яратиш керакки, бу хар бир дехконга уз мехнатининг самарасидан мустакил бахраманд булиш имкониятини берсин. Ана шундагина дехкон узини хакикатан хам ернинг чинакам огаси деб билади. Кишлок турмуш даражасини шахар турмуши даражасига кутарии, энг аввало, ахолининг ижтимоий ахволини яхшилаш, уларии сув ва таз билан тазминлаш, шунингдек, ишчи кучи ортикча ташкил этиш давлат ахамиятига молик вазифадир.
Бозор иктисодиетига боскичма-боскич утиш бозорнинг кенг тармокли тизимини ташкил этишни талаб килади. Айрим корхоналар ва тижорат тузилмаларининг яккабошлик мавкеини тугатиш нархларнингсуньий равишда ошириб юборилиши, монопол кори даромадлар олинитига карши турувчи соглом ракобат мухитини шакллантириш имконини беради. Алохида тавкидлаш жоизки, узгариб турадиган бозор иктисодиётини яхши тушунадиган, ксак билими ва ишбилармон мутахассисларга эга булмай туриб, корхоналарни малакасиз кулларга топшириш уларнинг барбодбулишига сабаб булади. Мулкни давлат тасарруфидан чикариш ва хусусийлаштириш жарёни бозор иктисодиетига утиш учун зарур булган бошка шарт-шароитларни вужудга келтириш билан боглик холда изчил ва хар томонлама ёндашувни талаб килади.


Ҳулоса
Ҳулоса қилганда Жаҳон тажрибаси шуни кўрсатадики, бозор иқтисодиётига революцион йўл билан, яъни жадал усулда ёки эволюцион йўл билан, яъни босқичма-босқич ўтиш мумкин. Биринчи ҳолда, туб ислоҳотларни ўтказиш, аввалги тизимни ва таркиб топган иқтисодий муносабатларни бирдагина ва батамом синдириш талаб этилиб, «карахт қилиб даволаш» усули деб аталади. Эски иқтисодий муносабатларни босқичма-босқич янги бозор муносабатларига айлантира бориб, самарали бозор иқтисодиётини шикастсиз вужудга келтириш мумкин.
Ислоҳотлар тажрибаси шуни кўрсатадики, эволюцион йўл камроқ ижтимоий ларзаларга олиб келади, анча изчил ва муқаррардир. Тартибга солинадиган бозор иқтисодиётига ўтиш йўлларигина эмас, балки унинг андозалари ҳам хилма-хилдир. Энг аввало, улар шундай бозор иқтисодиёти вужудга келтирилаётган ва амал қилиб турган мамлакатларнинг миллий хусусиятлари ва анъаналари билан фарқ қилади. Шу боисдан бозор иқтисодиётининг маълум андозалари уларни амалга оширувчи муайян мамлакатга мансублигига қараб ажратилади. Масалан, Жанубий Корея, Туркия, Германия, Аргентина, Польша андозалари ва ҳоказо.
Маъмурий-буйруқбозлик иқтисодиётидан ҳозирги замон бозор иқтисодиётига ўтишнинг зарурлиги иқтисодий ўсиш экстенсив омилларидан фойдаланиш имкониятларининг тугаб бориши билан нотовар иқтисодиётнинг амал қилиш лаёқатининг пасайиши орқали ифодаланади. Маъмурий-буйруқбозлик тизими иккита аҳамиятли камчиликка эга: 1) унинг мослашувчан эмаслиги, рўй бераётган ўзгаришларга жуда секинлик билан мослашиб бориши; 2) хўжалик юритиш ташаббускорлигини «йўқотиб юбориш» оқибатида самарадорликнинг ўта даражада пасайиб кетганлиги. Маъмурий-буйруқбозлик иқтисодиётидан бозор иқтисодиётига ўтиш кўплаб мамлакатларда умумий тенденцияга эга.

Download 32.9 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling