Marketingda narx asosida raqobat va narxsiz raqobat bbi-80 guruh talabasi: Samug’ov Sanjar

Marketingda narx asosida raqobat va narxsiz raqobat
BBI-80 guruh talabasi: Samug’ov Sanjar
Marketingda raqobat ikki xil usulda ya’ni narx yordamida va narxsiz amalga oshiriladi.
Narx asosida raqobat
Ishlab chiqaruvchilar ushbu strategiyadan raqobatni kamaytirish va sotishni ko'paytirish uchun foydalanadilar. Narxlarni pasaytirish orqali ishlab chiqaruvchilar o'z mahsulotiga bo'lgan talab miqdorini oshirishga va raqobatchisining mahsulotiga bo'lgan talabni kamaytirishga harakat qiladilar.
Bunda yirik ishlab chiqaruvchilar raqiblarini tarmoq bozordan siqib chiqarish uchun tovarlariga narxlarini vaqti – vaqti bilan va uzoq muddat pasaytirib turadi. Bunda quyidagi yo’llardan foydalanishi mumkin:

• 
  Ikkitasining narxiga uchta ya’ni 1+1=3
  
• 
  Chegirmalar
  
• 
  Demping narxlarini qo`llash
  
• 
  Foizsiz bo’lib to’lash imkoniyati
  

Narxlar raqobati quyidagilarga olib kelishi mumkin narxlar urushi bu erda ikki yoki undan ortiq firma bir-birini kesishga harakat qiladi. Bu foydaning yo'qolishiga va oxir-oqibat firmalardan birining yopilishiga olib kelishi mumkin.
Va shu o’rinda aytib o’tish kerak, narx asosida raqobatni ham afzalliklari va kamchiliklari mavjud.
Narxlar raqobatining afzalliklari quyidagilardan iborat:

• 
  Iste'molchilar uchun arzon narx;
  
• 
  Ishlab chiqaruvchi uchun bozor ulushining ortishi.
  

Narxlar raqobatining kamchiliklari quyidagilardan iborat:

• 
  Ishlab chiqaruvchilar uchun foyda yo'qotish.
  
• 
  Agar firmalar oxir-oqibat raqobatning yo'qolishiga va iste'molchilar uchun narxlarning oshishiga olib kelishi mumkin.
  

Narxsiz raqobat

Narxsiz raqobat firmalarga narxlarini pasaytirmasdan raqobatlashishga imkon beradi. Bu iste'molchilarni tovarni boshqa mahsulotlarga nisbatan boshqacha yoki yaxshiroq qilib ko'rsatish orqali sotib olishga undashni o'z ichiga oladi.
Narxsiz raqobatning asosiy shakllari

Product differentiation ya’ni mahsulot differentsiatsiyasiga quyidagilar kiradi:

• 
  Televideniya, radio, jurnallar va hokazo. Aktyorlar reklama kompaniyasidan foydalanadigan shoularda mahsulotni joylashtirish orqali;
  
• 
  Brendlash orqali ya’ni mijozlar o'z mahsulotlarini osongina aniqlashlari uchun rasm yoki brend yaratish;
  
• 
  Qadoqlashni yanada jozibador qilish.;
  
• 
  Yaxshi joylashuv firmaga savdo hajmini oshirishga yordam beradi;
  
• 
  Homiylik-firmalar o'z mahsulotlari to'g'risida xabardorlikni oshirish uchun mahalliy klublar, maktablar yoki terma jamoalarga homiylik qilish orqali;
  
• 
  Yaxshiroq xizmatni taklif qilish;
  

Product variation ya’ni mahsulot o’zgarishi. Buni quyidagi misol bilan tushunishimiz mumkin;
Bir yoki bir nechta xususiyatlarda bir-biridan farq qiladigan o'xshash mahsulotlar. Masalan, bitta futbolkada 3 ta rang bo'lishi mumkin va har bir rang 5 o'lchamda mavjud. Bunday holda bizda 15 ta mahsulot mavjud.
Product modification Mahsulot modifikatsiyasi mavjud mahsulotlarni sifatlariga muhim o'zgartirishlar kiritish orqali yaxshilaydi. Bozor talabining o'zgarishiga samarali javob berish uchun tabiat, o'lcham, qadoqlash va rangini o’zgartirish orqali. Mahsulotni modifikatsiyasi joriy talabni saqlab qolish, yangi mijozlarni jalb qilish va raqobatchilar bilan samarali kurashishga qaratilgan. 
Vertical Product variation
Vertikal mahsulotni farqlash narxga bog'liq. Vertikal ravishda tabaqalashtirilgan buyumlar har xil narx darajalariga va sifat ko'rsatkichlariga ega bo’ladi. Ishlab chiqaruvchilar bir xil mahsulotning turli xil modellarini taqdim etishlari mumkin.
Narxsiz raqobatning ham ta'minlovchilar va iste’molchilar uchun afzalliklari va kamchiliklari mavjud.
Ta'minlovchilar uchun afzalliklar:

• 
  Ularning mahsulotiga talabni oshiradi.
  
• 
  Katta bozor ulushi.
  
• 
  Katta bozor kuchi.
  
• 
  Oshib borayotgan foyda.
  

Yetkazib beruvchilar uchun kamchiliklar:

• 
  Reklama xarajatlari tufayli yuqori sotish xarajatlari.
  
• 
  Ishlab chiqarish narxi oshadi.
  

Narxsiz raqobat talab egri chizig'ini o'ngga siljitish orqali mahsulotga bo'lgan talabni oshiradi. Iste'molchilar yaxshi ko'proq sotib olish uchun ko'proq tayyor. Bu raqobatdosh mahsulotlarga talabni pasaytiradi va shuning uchun ularning talab egri chizig'i chapga siljiydi.

Narxsiz raqobat mahsulot uchun ishlab chiqarishning o'rtacha narxini oshiradi, chunki reklama, va hokazolarga ko'proq sarflanadi.

Mahsulotning vertikal o'zgarishi har bir mahsulot modeli uchun ishlab chiqarish xarajatlarining oshishiga olib keladi, chunki o'lchov tejamkorligidan foydalanish imkoniyati kam.

Iste’molchilar uchun afzalliklari:

• 
  Iste'molchilar ko'proq tanlovga ega ekanligiga ishonishlari mumkin.
  
• 
  Mahsulot o'zgarishi bilan ular kengroq tanlovga ega bo'lishadi.
  
• 
  Tovarlar va xizmatlarning yaxshiroq sifati.
  
• 
  Ishlab chiqaruvchilar o'z mahsulotlarini doimiy ravishda yangilab turishga va yaxshilashga majbur bo'lganligi sababli yaxshiroq standartlar sifatli mahsulotlar ishlab chiqaradi.
  

Iste’molchilar uchun kamchiliklari:

• 
  Ishlab chiqaruvchilar sifatida xarajatlar oshganligi uchun yuqori narxlar
  
• 
  Mahsulotlarni ajrata olmasligi mumkin.
  
• 
  Mahsulot brend yoki qadoq jihatidan jozibador bo’lishi mumkin lekin mijoz istaganidek bo’lmasligi mumkin.