Marshrutlashtirishning texnik usullari tashishni marshrutlashtirish modellari. Transport xavfsizligini rejalashtirish

YUk tashish talabnomasi

YUk jo‘natuvchi	YUk oluvchi	YUkning nomi	Tashish hajmi, t
Tovar stansiyasi (A1)	Savdo bazasi (V1) Tekstil fabrikasi (V2)	Konteyner paxta tolasi	1300
Kishloq xo‘jaligi (A2) mashinalar zavodi	Tovar stansiyasi (V3)	Qishloq xo‘jaligi mashinalari	400 600
Moy–yog‘ kombinati (A3)	Mol boqish bazasi (V4)	Kunjara	550
YOg‘ochni qayta ishlaydigan zavod (A4)	YOg‘och ombori (V5) Mebel fabrikasi (V6)	Kesilgan taxta, faner	700 500
Kabel zavodi (A5)	Tovar stansiyasi (V7)	Izolyas. sim.	300

YUqorida ko‘rsatilgan yuk tashish planini bajarish uchun optimal marshrutlar sistemasini tuzish kerak. Hamma yuklar 5 t. yuk ko‘taruvchanlikka ega bo‘lgan yuk avtomobilida tashiladi ( t).
Punktlararo masofalar tablitsa 8.2-jadval kataklarining yuqori o‘ng burchagida berilgan. Berilgan misol uchun yuksiz yurish optimal planini topish masalasining matematik modeli quyidagicha bo‘ladi:
har bir ortish punktiga yuboriladigan yuksiz qatnovlardagi tonnalar yig‘indisi shu manzildan tashiladigan yuk miqdoriga teng bo‘lishi kerak, ya’ni
(14.7)
har bir yuk qabul qilish punktidan chiqadigan yuksiz qatnovlardagi tonnalar soni shu punktga tashiladigan yuk miqdoriga teng bo‘ladi:


(14.8)
hamma yuksiz qatnovlardagi avtotonnalar manfiy bo‘lmasligi


... , (14.9)

hamda yuksiz yuriladigan barcha yo‘llar yig‘indisi eng qisqa bo‘lishi lozim

(14.10)

Transport masalasining xususiyati shundan iboratki, uni matritsa shaklidagi ma’lum jadval shaklida ham yozish mumkin. Masalaning o‘zgaruvchilari va ularning koeffitsientlari s_ji shu tablitsaning qatori va ustuni kesishishidan hosil bo‘lgan kataklarda yoziladi, kattaliklar qiymatlari oxirgi ustunda, esa oxirgi qatorda keltiriladi (14.2-jadval).

Transportmasalasini echish ikki bosqichdan iborat bo‘ladi:

1. 
   boshlang‘ich bazis planini tuzish;
   
2. 
   boshlang‘ich planni optimallashtirish.
   

Boshlang‘ich bazis plani sifatida cheklash tenglamalari 8.7 va 8.8 ni qanoatlantiradigan va o‘zgaruvchilari manfiy bo‘lmagan har qanday planni qabul qilish mumkin. Ammo bazis plani qanchalik yaxshi tuzilgan bo‘lsa undan optimal plangacha bo‘lgan iteratsiyalar (planni o‘zgartirish – yaxshilash sikllari) soni shuncha kam bo‘ladi. SHuning uchun optimalga yaqin boshlang‘ich plan tuzish maqsadga muvofiqdir. Hozirgi paytda boshlang‘ich bazis plan tuzishning bir qancha usullari ishlab chiqilgan:
1) minimal element metodi;
2) ikkiyoqlama afzal ko‘rish metodi;
3) shimoli – g‘arb burchak metodi;
4) fogel aproksimatsiyasi metodi va hokazo.
14.2-jadval.