Маъруза – 8 Микроконтроллер қўшимча аппарат воситалари

Mikrokontrollerlarni taktli generatorlari 

---

MK

 

XTAL2

 

R

 

 

MK

 

XTAL2

 

 

C_

 

 

XTAL1

 

 

 

XTAL1

 

 

Zamonaviy  MK  taktli  generatorlar  tizimini  o’z  ichiga  oladi,  qaysiki 

kichkina 

sonli  elementlami  ichki  vaqt  berishini  talab  qiladi.  Tajribada  taktli 

to’lqin  generatorlari  3  ta  asosiy  aniqlash  usulida  ishlatiladi:  kvartsli 

rezonator, keramikli rezonator va ichki RC - zanjiri. 

O’ziga  xos  kvartsli  sxemani  yoqilishi  yoki  7.28a-rasmdagi  keramikli 

rezonatomi olib borilishi. 

 

8.1-  rasm. 

a) 

—  kvartsli 

(keramikali)  rezanator;  b)  —  RC 

tashqi  zanjirini  taktli  generatorga 

ulanish sxemasi. 

Kvartsli  va  keramikli  Q  rezonatori  XTAL1  yoki  XTAL2  xulosasiga 

ko’ra  yoqiladi,  qaysiki  intervertirlash  kuchaytirgichdagi  kirish  va  chiqish 

o’zi  bilan  oddiy  tarzda  ko’rsatadi.  Aniq  to’lqin  rezonatori  uchun  shartli 

sig’imi  uchun  Cl  va  S2  MK  ishlab  chiqaruvchilar  tomonidan  aniqlanadi. 

Mustahkam generator ishi uchun gohida rezistor XTAL1 va XTAL2 xulo sasi 

orasidagi  bir  qancha  Momjn  talab  qiladi.  Kvartsli  rezonatomi  ishlatilishi 

katta  tarzda  aniqlikni  ta’minlash  imkoniyatini  beradi  va  mustahkam  taktli 

to’lqin  (kvartsli  to’lqin  rezonatorini  yoyilishi  odatda  0,01%  ni  tashkil 

etadi).  Bunday  darajaning  aniqligi  soatning  aniq  vaqtini  ko’rsati b  yurishi 

yoki  tashkilotning  boshqa  uskunalar  bilan  ta’minlanishi  uchun  talab 

qilinadi.  Kvartsli  rezonatomi  asosiy  kamchiligi  uning  zaif  mexanik 

pishiqligi va katta narxga yaqinligi bilan hisoblanadi.  

Mustahkam  taktli  to’lqinni  talab  qilganda  keramikli  rez onatorga 

zarbaning  yuklanishi  ishlatilganda  pishiqroq  bo’lishi  mumkin.  Ko’pgina 

keramikli rezonatorlar katta sig’imga ega, ichki elementlarni sonini 3 dan 1 

gacha kamaytirishga imkon beradi. Keramikli rezonatorlar to’lqin tartibi bir 

nechta 10 ta foiz tashkil qiladi (odatda 0,5% ga yaqin). 

Topshiriqning eng arzon usuli MK taktli to’lqini RC  - zanjirining ichki 

foydalanuvchisi  hisoblanadi,  9.24-rasmda  ko’rsatilganidek.  Ichki  RC  - 

zanjiri  topshiriqning  taktli  to’lqinini  katta  aniqlikda  ta’minlaydi  (to’lqin 

10% gacha yoyilishi mumkin). 

Amalda  hamma  MK  taktli  signalni  ichki  manbadan  ishga  tushiradi, 

qaysiki  ichki  kuchaytirgichdagi  XTAL1  kirishiga  beriladi.  Ichki  taktli 

generator  yordamida  xohlagan  MK  taktli  to’lqinini  berishi  mumkin 

(chegaralardagi  ish  qatorida)  va  bir  nechta  uskunalardagi  sinxron  ishni 

ta’minlaydi. 

---

Bir  nechta  zamonaviy  MK,  RC  tizimini  oezida  saqlaydi  yoki  aylanma 

generator,  qaysiki  ichki  zanjir  sinxronizatsiyasiz  ishlashni  nazorat  qilishga 

imkon  beradi.  Ichki  generatordagi  ish  odatda  MK  bilan  ro ’yxatda  mos 

kelgan programmalashtirilgan yo’ldagi bitga ruxsat beradi. 

Ko’pincha, vaqt beruvchi element to’lqini MK modellari (rezonator RC 

zanjiri) va tuzilgan bo’luvchisi to’lqinining taqsimlanishi to’lqin taktlangan 

fbus  bilan  qattiq  bog’langan.  Shuning  uchun  programma  yo’lidagi  to’lqin 

o’zgarishi bo’lishi mumkin deb ko’rsatilmaydi.