Ma’ruza 1 Farmakologiya fanining mazmuni, tibbiyotdagi o’rni, qisqacha tarixi va maqsadlari

1. Yuza terminal anesteziya. Maxalliy anestetiklar shillik pardalar, yaralar, jaroxatlar yuzasida joylashgan sezuvchan nerv tolalarini oxirida anestetik ta’sir kursatadi. Bu xil anesteziya oftalmalogiya, stomatologiya, otolaringologiya, urologiya, xirurgiyada yaralarni, kuygan joylarni davolashda kullanadi. Terminal anesteziya uchun kokain, dikain, lidokain  kullanadi, bu moddalar shillik kavatdan sezuvchan nervlar oxiriga osongina utadi. Terminal anesteziya uchun suvda erimaydigan anestetik – anestezin  xam kullanadi, bu modda jaroxatlangan, yaralangan yuza joylarga kuyiladi. Oshkozon yarasida kukun shaklida ichishga xamda tugri ichak kasalliklarida-bavosilda shamchalar shaklida tugri ichakka kuyiladi. Pediatriyada yuza anesteziya kuzning rangdor pardasini, burun yullarini (intranazal) intubastiya kilishda, oshkozonni, uretrani zond bilan tekshirishda, kuygan yuzalarni davolashda kullanadi.
2. Infiltrastion anesteziya.  Bunda anestetik eritma teridan boshlab katma-kat chukurrok joylashgan tukimalarga, jarroxlik uchun kesiladigan joyga yuboriladi. Maxalliy anestetiklar sezuvchan nerv tolalariga va ularning oxiriga ta’sir kursatadi. Bu xil anesteziyani paydo kilish uchun novokain, trimekain, ksikain (lidokain)  kullanadi.
3. Regionar anesteziyani   paydo kilish uchun anestetik modda nerv ustuniga yuboriladi, bunda ushbu nerv innervastiya kiladigan joyda sezuvchanlik yukoladi. Regionar anesteziya uchun novokain, trimekain, ksikain stomatologiyada xamda nevralgiyalarni davolashda kuprok kullanadi.
4. Orka miya anesteziyasi.  Bunda anestetik orka miyaning subaraxnoidal bushligiga, epidural – orka miya pardasidan yukoridagi bushlikka, orka miyaning oldinga va orkadagi sezuvchan ildizlariga ta’sir kilish uchun yuboriladi. Bu xil anesteziyaga paravertebral, sakral anesteziyalar xam kiradi. Ushbu anesteziya tufayli sezuvchanlik tananing pastki kismlarida – chanok a’zolarida, oyoklarda yukoladi, shu joylarda utkaziladigan jarroxlik uchun kullanadi, anesteziya uchun sovkain, bolalarda trimekain  xamda ksikain kullanadi.