Ma’ruza №3. I. K. Ismoilov

II. Ishdan chiqish holatlarining klassifikatsiyasi

• 
  1) ishlash qobiliyatining ishdan chiqish darajasi bo‘yicha: to‘liq va qisman;
  
• 
  2) jarayonning o‘ziga xos ko‘rinishi bo‘yicha: to‘satdan va asta-sekin (postepennыe);
  
• 
  3) boshqa ishdan chiqishlarga bog‘liqligi bo‘yicha: bog‘liq va bog‘liq bo‘lmagan;
  
• 
  4) vaqti bo‘yicha: barqaror va barqaror bo‘lmagan (buzilishlar);
  

ishlash qobiliyatining ishdan chiqish darajasi bo‘yicha

• 
  Qisman buzilish ob’ektni qisman ishlashiga, to‘liq buzilish esa ob’ektni ishdan chiqishiga olib keladi (ishlash qobiliyatini tiklash uchun ob’ektni tuzatish kerak bo‘ladi).
  
• 
  Agar tizimning qandaydir elementlari ishlamasligi boshqa elementlarning ishdan chiqishiga sabab bo‘lmasa, bunday buzilish bog‘liq bo‘lmagan ishdan chiqish deyiladi.
  
• 
  To‘satdan sodir bo‘ladigan ishdan chiqish tizimning asosiy parametrlari va elementlarining keskin o‘zgarishidan kelib chiqadi. Doimiy ishdan chiqishlar esa elementlarning eskirishi va ishdan chiqishi sababli sodir bo‘ladigan parametrlarning asta-sekin o‘zgarishi tufayli kuzatiladi.
  
• 
  Ob’ekt ishlash qobiliyatining barqaror ishdan chiqishini faqatgina ta’mirlash (remont) orqali bartaraf qilish mumkin (tuzatish mumkin bo‘lgan ob’ekt uchun). Ishlamaslik (ishdan to‘xtab qolish) - bu o‘zi tuzalishi mumkin bo‘lgan buzilish bo‘lib, qisqa muddatli ishlamaslik holatiga olib keladi (bunda apparatni tuzatish talab etilmaydi).
  

Doimiy ishdan chiqish - bir xil xarakterga ega bo‘lgan, ko‘p marotaba takrorlanuvchan buzilishdir. Doimiy vaqt bo‘yicha ishlamaydigan ob’ektlarda ishdan chiqishlar vaqt bo‘yicha quyidagi ko‘rinishlarda ega bo‘lishi mumkin:

• 
  - ob’ektdan talab qilingan ishlashning bajarilmasligi oqibatida sodir bo‘ladigan ishdan chiqishlar;
  
• 
  - talab qilinmagan paytda ishlab ketish - aldamchi ishlashlar;
  
• 
  - boshqa elementlarning ishlashi talab etilgan paytda, qaralayotgan ob’ektning ishga tushib ketishi – ortiqcha ishlashlar;
  
• 
  Bunday ob’ektlarga rele himoyasining va buzilishga qarshi avtomatikaning turli tizimlarini, ba’zi holatlarda esa o‘chirgichlarni misol qilib ko‘rsatish mumkin.
  
• 
  Uskunalarning ishlamasligiga ularning shikastlanishi (povrejdenie) va nosozligi sabab bo‘ladi.
  
• 
  Energetikada shikastlanish deb - uskunalarning еmirilishi, detallarning sinishi, elektr va magnit zanjirlari butunligining buzilishi va izolyatsiyaning ishdan chiqishiga aytiladi.