Ma’ruza №8-9 Mavzu. Polimer pardozlash materiallari xom ashyosi. Polimer pardozlash materiallarining xossalari

Mayda kukun to‘ldirgichlar. 
Polimer materiallarning tarkibidagi asosiy tashkil qiluvchilardan biri to‘ldirgichlardir. 
To‘ldirgichlar polimerlarni torayishini (10-18% ga) kamaytiradi, qattiqligini oshiradi, 
mustahkamligini, issiqqa chidamligini oshiradi, narxini arzonlashtiradi, polimer sarfi 1,5-
3 marta kamayadi. To‘ldirgich turi polimer mustahkamligini belgilaydi. Kukun 
to‘ldirgich organik va anorganik bo‘ladi. Organiklar: linter (paxta momig‘i), Yog‘och 
kukuni, qipiq, qirindi, sellyuloza zavodi chiqindisi-lignin, bakelit kukuni (plastmassa 
qoldig’i kukuni), qog‘oz, ip-gazlama, sintetik tolalar; 
Anorganiklari-asbest tolasi, asbest to‘qima gazmol, shisha tola, shisha gazmol, talk, 
slyuda, changsimon kvars, kaolin, mo‘miyo, 
litopon
, grafit, kul va x.k. 
To‘ldirgichlar strukturasiga qarab 3 ga bo‘linadi: 
a) kukunsimon-Yog‘och uni, sellyuloza, slyuda, kvars uni, maydalangan bo‘r, kaolin 
talk; 
b) tolasimon-paxta momig‘i, asbest, shisha va sintetik tolalar; 
v) listsimon-qog‘oz, gazmol va b.q. 
Turli to‘ldirgichlar turlicha xossasini o‘zgartiradi: 
kukunsimon-qattiqlik va R
siq
oshiradi:
tolasimon-egilishga mustahkamlikni oshiradi 
listligi-R eg. yana ham oshiradi. 

---

Plastifiqatorlar-makromalekulalarni bir-biri bilan o‘zaro siljishini yaxshilaydi, 
elastikligi, qayishqoqligi oshadi, polimerga ishlov berish osonlashadi. Ular asosan spirt 
va kislotalarni murakkab efirlari bo‘ladi, polimerga 5-40% qo‘shiladi. 
Stabilizatorlar-issiqlik va nur ta’sirida polimerni eskirishini oldini olishi uchun 
qo‘shiladi. 
Polimerlardan buyum olish usullari. 
1. Valsovka qilish (yoyish). Asosli linoleum Shu yo‘l bilan olinadi. Smola, kukun 
to‘ldirgichlar, plastifiqator, dubutilftalat, pigment qo‘shimchalari qorg‘ichda 
aralashtiriladi va tayyor qorishma Yurib turgan to‘qimaga bir tekisda surkaladi. 
Termokamerada qizigan valets (o‘qlov) yordamida 140-145
0
S temperatura ostida 
zichlashtiriladi. 
2. Kalandrlash (bosim bilan yoyish). 
Bir va ko‘p qavatli asossiz linoleumlar shu usulda olinadi. O‘qlovlarda 155-160
0
C va 
150 atmos. bosim ostida aralashma qotadi. 
3.Ekstruziya usuli. Bunda plastik xolatdagi material ma’lum shakldagi teshik orqali 
uzluksiz ravishda bosim bilan siqib chiqaziladi. Uzunasiga ulchanadigan buyumlar, 
quvurlar shu yo‘l bilan olinadi. Polietilen pardalar , linoleum va sh.k. 
4. Bosim ostida qo‘yish. Polistirol, sopolimer, polietilen singari termoplastik 
smolalardan buyum tayyorlashda shu usul qo‘llaniladi. Termoplastik polimer granula 
xolatda qizdirish silindrda (170-240
0
S) eritiladi. Keyin erigan polimer bo‘tqa plunjer 
yordamida 35-70 atm bosim ostida press qolibga sochratib sepiladi. Buyum qolipda 20-
25 sekund saqlanadi keyin press qolip sovutilib, buyum ajratib olinadi. 
5. Presslash usuli-bunda asosan termoreaktiv polimerlar isitiladigan gidravlik presslar 
yordamida qolipda presslab olinadi. Bu usulda qatlamli plastmassalar yog‘och-tola va 
yog‘och-payraxa plitalar (DVP, DSP) olinadi. 
6. Kontakli qoliplash. 1 Maket yoki andazaga smola (poliefir yoki epoksid) 
shimdirilgan Shisha tola yotqiziladi va roliklar yordamida tekislab bostiriladi. 
2. Andazaga yotqizilgan shisha plastik polimer bo‘tqa elastik pardalar yordamida 
vaqum kuchi bilan buyum hosil qilinadi. 
7. Plastiklarni ko‘pirtirish. Ko‘pirgan smolaga qo‘shiladigan maxsus qotirgich 
qo‘shilmalar yordamida qotiriladi.