Ma’ruza №8 Statik va dinamik tavfsiflarni tahlil etish. Reja Sxemadagi elementlarning ko‘rsatgichlarini hisoblash va ularni tanlash

8.1 – rasm. CHastotaviy boshqariladigan asinxron elektr yuritmaning sxemasi (a) va 
xarakteristikalari (b) 
Tezlik rostlagichi TezR jadallashtirish topshiriqgichiga JT va yig‘uvchi kuchaytirgich Σ
1  
bilan birgalikdagi f
 signali yordamida elektr yuritmaning turg‘un va o‘tish rejimlarida 
dvigatelning tezligi va tezlanishini talab darajasida rostlashni ta’minlaydi. 
Dvigatel stator toki va momentni chegaralash, tok rostlagichi TokR tomonidan dvigatel 
stator toki ustama (ustavka) toki I dan kichik, TokR chiqishdagi tok esa nulga teng va boshqarish 
sxemasi berilgan tezlikni ushlab turish rejimini ta’minlaydigan bo‘lganda amalga oshiriladi.
Stator toki ustama toki I dan ortib ketganida, TokR chiqishdagi signal keskin ortadi, shuning 
xisobiga yig‘uvchi kuchaytirgich Σ
1 
chiqishdagi signal xam kamayadi. Bu dvigatel statoridagi 
kuchlanish xamda chastotani pasayishiga olib keladi va shu orqali dvigatelning stator toki va 
momenti chegaralanadi. 
Funksional o‘zgartkich FO‘ (xarakteristkasi, uning 8.1, a-rasmdagi shartli ko‘rinishining 
ustida 0abc siniq chiziqlar ko‘rinishida ko‘rsatil-gan) chastota o‘zgartkichning chiqish 
kuchlanishi va chastotasi o‘rtasidagi talab qilinayotgan nisbatni ta’minlaydi. 0a kesimda 
o‘zgartkich chiqishidagi boshlang‘ich kuchlanish xosil qilinadi, u kuchlanishni kichik
chastotalarida dvigatel statori cho‘lg‘amlaridagi kuchlanishni tushishini oldini olish uchun kerak 
bo‘ladi. ab kesim chastota va kuchlanishni proporsional o‘zgarishini (chastotaviy boshqarish
qonuni U/f = const) ta’minlaydi, bunda dvigatelni magnit oqimi o‘zgarmasdan ushlab turiladi. bc 
kesimda esa statordagi kuchlanish qiymati o‘zgarmay turadi, bunda uning chastotasi ortib
ketishi mumkin. 
Stator zanjiridagi kuchlanish tushishini dvigatel magnit oqimining qiymatiga va shu orqali 

---

uning momentiga ta’sirini kamaytirish uchun sxemada tok bo‘yicha musbat teskari aloqa (IR- 
qoplash deb ataluvchi) ko‘zda tutilgan. Uning signali yig‘uvchi kuchaytirgich Σ
2
kirishiga 
beriladi. Dvigatel yuklamasi ortganda, uning toki ortadi va U
b
signali ko‘payadi, shu xisobga 
o‘zgartkichning chiqish kuchlanishi xam ortadi, shu sababli esa stator cho‘lg‘amlaridagi 
kuchlanishning tushishi qoplanadi. 
Zamonaviy elektr yuritmalarda 8.1, a-rasmdagi boshqarish bloklarini xosil qilish 
mikroprotsessorli vositalaridan foydalanib amalga oshiri-ladi, uning ko‘rsatkichlari va 
xarakteristkalarini sozlash dasturiy yo‘l orqali sodir etiladi. Ushbu sxemada turli tezlik topshiriq 
U
tez.t
signal-laridagi dvigatelning mexanik xarakteristkalari 8.1, b-rasmda ko‘rsatil-gan. Ba’zi 
xollarda tezlikni talab bo‘yicha rostlash tezlik bo‘yicha teskari aloqasiz ochiq sxemada xam 
olinishi mumkin. Bu xolatda sxemada TezR va TG bo‘lmaydi, JT chiqishidagi signal esa bevosita 
yig‘uvchi kuchaytirgich