Maruza atd ki att ax

---

8-ma’ruza. Istisnolarni qayta ishlash 
 Istisnolar, xato va kamchiliklardan qutulish 
 .NET platformasida istisnolarni qayta ishlash bloklarining tuzilishi. 
 try operatorlari va istisnolar 
Kalit soʻzlar: catch, CLR, Data, Exception, finally, HelpLink, InnerException, 
istisno, Message, Source, StackTrace, TargetSite, try, using, when, xato 
Istisnolar, xato va kamchiliklardan qutulish 
Texnologiyalar qanchalik rivojlanmasin, ideal dasturchining mavjud emasligi 
hammaga ma’lum. Dasturiy ta’minotni ishlab chiqish murakkab jarayon va bu 
murakkablik sababli, hatto eng yaxshi dasturlar ham turli muammolarga duch kelishi 
tabiiy hol. Ba'zi hollarda, muammo "yomon yozilgan" kod tufayli yuzaga keladi 
(masalan, qator chegaralarining oshib ketishi tufayli), boshqalarida esa, 
foydalanuvchi kod bazasida hisobga olinmagan notoʻgʻri ma’lumotlar kiritilishi 
natijasida (masalan, telefon raqami uchun ajratilgan maydonga Chucky qiymati 
kiritilganida). 
Muammoning sabablaridan qat'iy nazar, dastur oxir-oqibat kutilganidek 
ishlamaydi. Kelgusida istisnolarni strukturali qayta ishlashga zamin yaratish uchun
anomaliyalarni tafsiflashda ishlatiladigan uchta keng tarqalgan atamani koʻrib 
chiqaylik. 
Nuqsonlar. Sodda qilib aytganda, dasturchi tomonidan yoʻl qoʻyilgan 
xatoliklar. Misol tariqasida, tasavvur qilaylik, Siz boshqarilmaydigan C++ da dastur 
tuzayapsiz. Agar Siz dinamik ajratilgan xotirani tozalashni unutsangiz, bu xotiradagi 
nuqsonlarga sabab boʻladi. 
Foydalanuvchi xatoliklari. Boshqa tomondan qaralganda, foydalanuvchi 
xatoliklari odatda ilovani yaratgan dasturchi tomonidan emas, balki ishga tushiruvchi 
tomonidan yuzaga keladi. Masalan, oxirgi foydalanuvchining matn maydoniga 
notoʻgʻri shakllantirilgan satrni kiritishi, agar kod notoʻgʻri kiritilishni boshqarishni 
nazarda tutmagan boʻlsa, katta ehtimol bilan kutilmagan xatoliklarning kelib 
chiqishiga sabab boʻladi.
Istisnolar. Istisnolar deyilganda, odatda, ilovalarni dasturlash bosqichida 
hisobga olish qiyin (hatto mumkin boʻlmagan), dastur bajarilishi jarayonida yuzaga 
keladigan kutilmagan holatlar nazarda tutiladi. Mavjud boʻlmagan (yoki oʻchirilgan) 
ma’lumotlar bazasiga ulanishga urinish, buzilgan XML faylini ochish yoki joriy 

---

vaqtda avtonom rejimda boʻlgan mashinaga ulanishga urinishlar ham istisnolarga 
misol boʻlishi mumkin. Yuqorida sanab oʻtilgan har bir holatda, dasturchi (yoki 
oxirgi foydalanuvchi) bunday "istisno" holatlarni nazorat qila olmaydi. 
Keltirilgan tavsiflarni hisobga olganda shuni tushuntirish lozimki, .NET da 
istisnolarni strukturali qayta ishlash – bu dastur bajarilishi jarayonida istisno holatlari 
bilan ishlash usulidir. Dasturchi nazaridan chetda qolgan nuqsonlar va foydalanuvchi 
xatoliklari uchun ham CLR muhiti yuzaga kelgan muammolarni identifikatsiyalovchi 
tegishli 
istisnolarni 
generatsiyalaydi. 
.NET 
asosiy 
sinf 
kutubxonalarida 
FormatException, 
IndexOutOfRangeException, 
FileNotFoundException, 
ArgumentOutOfRangeException va boshqa shu kabi koʻplab istisnolar mavjud. 
Garchi dasturchilar har bir anomaliyani alohida muammo sifatida koʻrib chiqishsada, 
.NET terminologiyasi doirasida istisnolar nuqsonlar, foydalanuvchi tomonidan 
notoʻgʻri kiritilish holatlari va dastur bajarilishi jarayonidagi xatoliklar bilan 
izohlanadi. Tafsilotlarga kirishdan oldin, keling, tuzilgan istisnolarni boshqarish 
rolini rasmiylashtiraylik va uning an’anaviy xatoliklardan qanday farq qilishini koʻrib 
chiqaylik.