Ma’ruza. Kirish. Mashinalar puxtaligi asoslari fanining tarihi, maqsad va vazifalari. Asosiy tushunchalar va atamalar

Materialning toliqishi. Mashina ishlayotgan vaqtda undagi qism va agregatlarning ko‘p detallari ishorasi o‘zgaruvchan yuklanishlarga duchor bo‘ladi. Materiallarning toliqishi deganda, kattaligi yoki ishorasi jihatdan o‘zgaruvchan yuklanishlar ko‘p marta ta’sir qilishi natijasida metallda darzlar paydo bo‘lishi va asta-sekin kattalashib borishi tushuniladi. Yuklanishlar ta’sirida paydo bo‘luvchi zo‘riqish garchi materialning mustahkamlik chegarasidan oshmasa ham, uni asta-sekin yemirilishga olib keladi. Materiallarning toliqib yemirilishga qarshilik ko‘rsatish xususiyati ularning mustahkamligi deb ataladi.

Materialning toliqishi. Mashina ishlayotgan vaqtda undagi qism va agregatlarning ko‘p detallari ishorasi o‘zgaruvchan yuklanishlarga duchor bo‘ladi. Materiallarning toliqishi deganda, kattaligi yoki ishorasi jihatdan o‘zgaruvchan yuklanishlar ko‘p marta ta’sir qilishi natijasida metallda darzlar paydo bo‘lishi va asta-sekin kattalashib borishi tushuniladi. Yuklanishlar ta’sirida paydo bo‘luvchi zo‘riqish garchi materialning mustahkamlik chegarasidan oshmasa ham, uni asta-sekin yemirilishga olib keladi. Materiallarning toliqib yemirilishga qarshilik ko‘rsatish xususiyati ularning mustahkamligi deb ataladi.

Plastik deformasiyalar. Ish jarayonida detallarning bir qismiga ancha yuqori harorat va katta kuchlar ta’sir etadi, natijada ularning ayrim joylarida materialning elastiklik chegarasidan yuqori bo‘lgan zo‘riqish ro‘y beradi va plastik deformasiyalanish sodir bo‘ladi. Bunda ba’zi detallar (ressora prujinalari va hokazo) o‘zining geometrik o‘lchamlari va shaklini o‘zgartirmagan holda egiluvchanlik xossalarini yo‘qotadi.

Plastik deformasiyalar. Ish jarayonida detallarning bir qismiga ancha yuqori harorat va katta kuchlar ta’sir etadi, natijada ularning ayrim joylarida materialning elastiklik chegarasidan yuqori bo‘lgan zo‘riqish ro‘y beradi va plastik deformasiyalanish sodir bo‘ladi. Bunda ba’zi detallar (ressora prujinalari va hokazo) o‘zining geometrik o‘lchamlari va shaklini o‘zgartirmagan holda egiluvchanlik xossalarini yo‘qotadi.